R tursunova, G. Tursunova jahon musiqa tarixi



Download 6,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet96/104
Sana11.01.2022
Hajmi6,12 Mb.
#345999
1   ...   92   93   94   95   96   97   98   99   ...   104
Bog'liq
Jahon musiqasi tarixi (R. Tursunova)

polyaklarning
  uch  hissali  oicham da  kelgan, 
tantanali  saroy  raqsi,  XVI  asrdan  boshlab  ko'plab  Yevropa  mam- 
lakatlarida  keng  tarqaldi.  XVII  asrda  polonez  cholg'u  asar  sifatida 
syuitalar tarkibida, shuningdek, mustaqil asar sifatida ham yaratildi. 
PRELYUDIYA -   cholg‘u  asar turi  b o iib ,  yakkaxon  cholg‘u  uchun 
moijallangan.  Dastlab  asarlarda  kirish,  tayyorlash,  cholg‘uni  sinab 
ko‘rish vazifasini bajargan boisa-da, XIX asrga kelib mustaqil badiiy 
musiqiy asar sifatida keng tarqaldi.
REKVIYEM -  motam  messa,  vafot  etgan  inson  xotirasiga  bagish- 
lanib ijro etiladi.
RECHITATIV  -   kuylashning  deklamatsion  shakli  b o iib ,  tabiiy 
nutqiga  yaqinlashishga  asoslanadi.  Operada  ariyalardan  oldin  keng 
o ‘rin oladi.
RITM -  musiqiy tovushlami  va  ularning  birikmalarini  vaqtinchalik 
tashkil  qilish usuli.  XVII  asrdan musiqa  san’atida kuchli va kuchsiz 
hissalar  ketma-ketligiga  asoslangan  taktli,  aksentli  ritm  tasdiqlandi. 
Ritmning tashkil qilish tizimi metr deb nomlanadi.
ROMANS  -   lirik xarakterdagi  ovoz va jo ‘rlik uchun  moijallangan 
vokal  asari.  Romans  -   kamer  musiqaning  asosiy  janrlaridan  biri 
b o iib ,  shoirona  matnning  umumiy  va  konkret  timsollarini  oydin 
ko‘rsatib ochib berishga qodir.  Chet el va rus kompozitorlari  ijodida 
XVIII-XIX asrlarda keng o‘rin oldi.
133
www.ziyouz.com kutubxonasi


RONDO  -  keng  tarqalgan  musiqiy  shakllardan  biri.  Uning  asosida 
hamisha takrorlanib kelgan bosh mavzu -  refrenni o‘zgargan lavhalar 
biian ketma-ket aimashishi yotadi.
S ARAB ANDA  -   qadimgi  ispan  raqsi.  XVI  asrdan 
tantanali 
xarakterdagi  saroy raqsi  sifatida ma’lum bo‘lib, XVII  asr o ‘rtalariga 
kelib,  cholg‘u  raqs  syuitasining  qismiga  aylandi.  Sarabanda 
yakunlovchi jiga raqsidan avval ijro etiladi.
SERENADA -   trubadurlar  ijodida tungi  qo‘shiqlaridan  ildiz oigan, 
mahbubaga  atalgan  muhabbat  qo‘shig‘idir.  Serenada,  shuningdek, 
yakkaxon  cholg‘u  asar,  kassatsiya,  divertismen  va  noktyum  kabi 
turkumli  ansamblli  cholg‘u  asar  sifatida  vokal  serenadaga  xos 
bo‘lgan belgilami qamrab oladi.
SIMFONIYA -   asosan  simfonik  orkestr  uchun  mo'ljallangan  yirik 
musiqiy asar, XVII asr ikkinchi yarmida shakllandi.  Asosan sonata- 
turkum  shaklida  yaratilib,  bir-biriga  xarakter  va  tempi  bo‘yicha 
kontrast 4 qismdan tashkil topadi. Har bir qismi umumiy badiiy g ‘oya 
bilan birlashtirilgan.
SKERSO (“hazil”) -  quvnoq kayfiyatdagi cholg‘u asar bo‘ lib, keskin, 
aniq, dadil  ritm va yorqin kontrast taqqoslanishlar asosida namoyon 
bo‘Iadi.
SONATA -  yakkaxon va kamer  ansambl cholg‘u musiqaning asosiy 
janri.  VIII  asr  ikkinchi  yarmiga  kelib  turkumli  shakl  sifatida  o‘z 
tarkibiga 3-qismni kiritdi.
SYUITA  (ot  frans.  suite-ketma-ketlik,  qator)  -   cholg‘u  musiqa 
janrining  keng  tarqalgan  turkumli  shakllaridan  biri.  Italiyada  XVI 
asrda paydo  b o id i.  Qadimgi  syuita -  raqslar ketma-ketligi.  XIX  asr 
simfonik  syuitasi  turli  janrdagi  kontrast  asarlami  taqqoslanishida 
namoyon bo‘ladi.
TEMBR  -   tovush  sifati,  rangi  b o iib ,  bir  xil  balandlik  tovushlarni 
farqlash imkonini beradi. Tembr uning tarkibiga kirgan obertonlarga 
uzviy bog‘liq.
TEMP  -   metrning  tezlik  hisobi.  Asosiy  templar  (vazmindan  tez- 
gacha) largo,  lento,  adajio  (sekin templar);  andante,  moderato  (o‘rta 
templar);  allegro,  vivo,  presto  (tez  templar).  Aniq  tezlikni  aniqlash 
uchun metronomdan foydalaniladi.
TEMPERATSIYA -  musiqiy tovushqator tizimida pog‘onalar hamda 
intervallar orasida tekislash munosabati.
134
www.ziyouz.com kutubxonasi


TRIO  -   uchta  cholg‘u  uchun  m o‘ljallab  yaratilgan  musiqiy  asar. 
Kamer  ansablning  turi.  Tarkibiga  turdosh  cholg‘ular  (skripka,  alt, 
violonchel),  shuningdek,  turli  guruh  cholg'ular (klamet,  violonchel, 
fortepiano) kirishi mumkin.
TOKKATA -  klavishali cholg'ular uchun yozilgan mahoratli texnik 
asar.
UVERTYURA  -   kirish  qismi.  Asosan  musiqali  teatr  spektakllari 
(opera,  operetta,  balet),  vokal-cholg‘u  asarlar,  kinofilmlarning bosh 
qismidan o‘rin oladi.
FOLKLOR  -   og‘zaki  xaiq  ijodiyoti.  Musiqiy  folklor  o ‘z  ichiga 
xalqning  vokal  va  cholg‘u  ijodiyotini  kiritadi.  Asrlar  mobaynida 
og‘zaki  ravishda  rivoj  topgan  musiqiy  folklor  hamisha  yangilanib, 
o ‘zgarib borgan. Musiqiy folkloming asosiy qatlami -  xalq qo‘shig‘i 
(marosim,  mehnat,  o ‘yin,  hajviy  va  lirik).  Xalq  qo‘shiqlari  har  bir 
mamlakatda o‘zining o‘ziga xos xususiyatlariga ega.
FUGA  — polifonik  musiqaning janri  va  shaklidir.  Asosiy  mavzuni 
o ‘tkazilishi,  uning  turli  ovozlarda  imitatsion,  kontrapunkt,  tonal- 
garmonik rivoji va yakunini namoyon qilinishi bilan ta’riflanadi. 
XORAL  -   G‘arb  xristian  cherkovida  ijro  etilgan  bir  ovozli  aytim- 
larning  umumiy  nomlanishi  (shuningdek,  uning  ko‘p  ovozli  qayta 
ishlangan  namunalari  ham).  Cherkovda  ijro  etilib,  diniy xizmatning 
muhim qismi ga aylangan.
CHAKONA  -   XVI  asrda  Ispaniyada  mashhur  boigan  raqs.  Pas- 
sakaliyaga yaqin.
EKSPROMT -  badihalikka asoslanib yaratilgan cho!g‘u asar. Janr va 
shaklning erkin talqinini nazarda tutadi.
ETYUD -  turli cholg‘ularda mahoratni o ‘stirish va takomillashtirish 
uchun  moijallangan  musiqiy  asar.  Etyud  mashqlarga  yaqin  bo‘lib, 
shaklning yakunlanganligi, kuy-garmonik rivoji va ifodaviy xarakteri 
bilan farqlanadi.
EKOSEZ -  qadimgi shotland raqsi. Jiddiy xarakterli va vazmin temp 
sur’atida  asosan  volinka jo ‘rligida  ijro  etilgan.  XVI  asrdan  saroyda 
juft ijro etiladigan raqsga aylangan.
135
www.ziyouz.com kutubxonasi



Download 6,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   92   93   94   95   96   97   98   99   ...   104




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish