R tursunova, G. Tursunova jahon musiqa tarixi

VI bob. GEORG FRIDRIX GENDEL IJODI
23-fevral 1685, Xalle
 — 
14-aprel 1759,  London
Iogann  Sebastyan  Bax  qatorida  musiqiy  barokko  uslubining 
yana  bir yorqin  vakili -  Georg Fridrix  Gendelning  bahaybat timsoli 
yonma-yon turadi. Ushbu ikki kompozitorlar ikki asrlar bo‘sag‘asida 
yashab ijod qilganlar. Ularning ijodi o ‘z ichida dastlabki davrlarning 
eng  yuksak  yutuqlarini  aks  ettirgan  holda  avj  nuqtasini  namoyish 
etadi.  Ikki  kompozitor  uchun  ular  yashagan  davrda  hukrn  surgan 
diniy  mavzu  bosh  asosiy  obyekt  o‘mida  turgan:  ular  hamisha 
xristianlarning muqaddas kitobi -  Injil obrazlariga murojaat qiladilar. 
Aynan  mazkur  ikki  kompozitor polifoniya  musiqa tarixiga  o‘z  ijodi 
bilan  salmoqli  bob  kiritib,  ushbu  san’atning  yuksak  cho‘qqisini 
anglatdilar.
Georg Fridrix Gendel nafaqat Yevropa, balki jahon miqyosidagi 
yirik  kompozitor  bo‘lib,  ijodida  turli  milliy  maktablar  -   nemis, 
italyan,  ingliz va fransuz uslublarini birlashtirishga muvaffaq bo‘ldi. 
U  o ‘z  vaqtida  Gamburg  opera  boshlig‘i  -   Reynxard  Kayzer,  nemis 
oiimi, 
musiqa 
nazariyotchisi 
-  
Iogann 
Mattezon, 
italyan 
kompozitorlari  Alessandro  va  Domeniko  Skarlatti,  Arkandjelo 
Korelli  bilan yaqin muloqotda bo‘lgan.  U  lirik tragediya muallifi Jan 
Batist  Lyulli  ijodidan  yaxshi  xabardor  bo‘lgan,  negaki,  Gendel  bir
96
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

vaqtlar xizmat qilgan Gannover gersogi saroyida fransuz musiqasiga 
alohida  e’tibor  qaratilgan.  Yana  bir  qatlam  -   ingliz  xalq  va 
professional  musiqasi,  ayniqsa  turli  janrdagi  Genri  Pyorsel  ijodi 
yetuk Gendel ijodiy ilhomini hamisha boyitib kelgan. Britaniya bilan 
bo‘lgan uzviy zieh rishtalari kompozitoming faol ijodi, o ‘z vaqtining 
yirik madaniyat  markazi  boim ish -  Londonda o‘tgani  va  shu  bilan 
jamiyatni o‘ziga katta qiziqish uyg‘otganini guvohi boiam iz.
Katta murakkab hayotiy voqelik va hodisalarga boy ijodiy y o ii 
davomida kompozitor qahramonona  kuch -  asl  san’atning  uslub  va 
shakli,  monumental  yirik  masshtabi  va  ommaviy  demokratik 
g‘oyaviyligi  uchun kurash olib  borgan.  Va  bu  shiddatli  va dramatik 
kurash davomida u xalq mehri va e ’tiborini qozongan.
Romen  Rolanning  ta’kidlashicha,  kompozitor  tabiatdan  juda 
qiziquvchan va har tomonlama iste’dodli shaxs boigan. U musiqadan 
tashqari tasviriy  san’at shaydosi boigani va badiiy yetuk rang-tasvir 
polotnolarni  o ‘z  shaxsiy  kolleksiyalarida  jamlagani  m aium . 
Kompozitor  vafotidan  so‘ng  ushbu  kolleksiyada  Rembrandning 
asarlari ham o ‘rin olgani ma’lum boigan.
“Kompozitor  asarlari  yengil  va  bir nafasda  go‘yo  badiha  qilib 
yozilgan”  deb  ta’riflanadi.  Shu  bilan  birga,  u  asarlaming  shakl- 
shamoyilini juda yaxshi his qilgan.
'  Kompozitor  ko‘plab  janrlarda  samarali  ijod  qildi,  ammo 
ijodining markaziy qismini oratoriyalar tashkil qiladi.
Kompozitor  oratoriyalarining  adabiy  poydevorini  Bibliyaning 
dastabki  qismi  tashkil  qiladi.  Nega  kompozitor  ijodi  davomida 
hamisha bu muqaddas kitobga murojaat qilib, ijod qilish uchun ilhom 
olgan? degan savol tug‘iladi. Bu savolning lavobi bir qator sabablarga 
borib taqaladi.
Xususan,  yoshlik  chogiarida jonajon  Germaniyasini  tark etib, 
Angliyada  hayotining  asosiy  qismini  o‘tashiga  majbur  boigan. 
Aynan  shu  yerda  uning  taniqli  oratoriyalari  dunyoga  keldi.  Ushbu 
“tuman  Albioni  mamlakatida”  yoshligidanoq  nafaqat  qadimgi  ertak 
va  afsonalar,  folklor  bilan  tanishish,  balki  Bibliya  qahramonlarini 
yaqindan bilish odat tusiga kirgan.
97
www.ziyouz.com kutubxonasi

---