R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

tanlanishi lozim.
3. Bir paradigmaning a’zolari o ‘zaro o‘xshashlik bilan birga,
har bir a ’zo ikkinchisidan qaysidir bir xususiy belgisi bilan farqlanib
turishadi.
4 Paradigma a ’zolari nutqda bir pozitsiyada (n w q ed a) kelib,
bir-birini m a ’lum holatda almashtira olishi, o'rnini egallashi
mumkin.
Lisoniy paradigma va uning a’zolariga nisbatan F.de Sossyur
tomonidan qo‘yügan bu talab qariyb yuz yildan beri deyarli
o‘zgarishsiz saqlanib kelmoqda.
Paradigma, qamroviga ko‘ra, katta va kichik yoki tashqi va
ichki paradigmaga bo‘lina.di. Bu paradigmalar bir-biriga nisbatan
olinadi. Masalan, undoshlar jarangli va jarangsizga bo'linadi.
42

---

Paradigmatik munosabat 
atanxasining 
muqobillari 
sifatida
o ‘x¿hashlik munosabati, assotsiativ 
munosabat atamalari ham
ishlatíladi. 
Tizim so‘zi 
ham 
ko‘p 
hollarda 
paradigma atamasi
o ‘mida ishlatiladi: 
unlilar tizimi, kelishik tizimi kabi. Jarangli va
jarangsizlar alohida kichik y o k i ichki paradigma boiib, undosh
tizimi birbutun holda u la ig a nisbatan katta yoki tashqi paradigma
deyiladi.
Lisoniy birliklar tiz im in in g qaysi lisoniy sathga mansubligiga
ko'ra, 
fonetik, leksik, morfologik:, sintaktik paradigma farqianadi.
Aytilganidek, fon em a tiz im i v a ularning ichki b o ‘linishi
fonologik paradigma deyiladi. F o n o lo g ik paradigmaning xususiyati,
uni tashkil etuvchi birlikning parad igmatik munosabati xususida