R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

M asalan, 
morfologiyada 
leksemalarni 
umumiy
grammatik ma’n osiga ko‘ra mustaqil v a nomustaqil l'.ksemaga
47

---

b o iish privativlik asosida amaiga oshiriladi. Bunda «lug£aviy ma’no
ifodalay olm aslik» noto'liq ziddiyatning beigisi bo‘lib, ziddiyatda
mustaqil lek sem a belgilanmagan, kuchsiz a’zo b o‘lsa, nomustaqil
leksema b elgili, kuchli a’zo sifatida namoyon boladi (U-jadval):
____________________________________________________
1 1 -ja d v a l
___________________«lug‘aviy ma’ no ifodalay olmaslik»______________
[nomustaqil leksemalar] (+) ______ [mustaqil leksemalar] (0)
C h u n k i mustaqil leksema lug‘aviy ma’no ifodalashi ham,
nomustaqil leksema vazifasida keiishi ham mumkin. Masalan, ot
ko'm akchi, fe’l ko'makchi, ko‘makchi fe’l va h.lar nomustaqil
leksema kaL>i lug'aviy ma’noga ega bo‘la olmaydi.
N o to ‘liq ziddiyatda belgi tanlash ixtiyoriy emas. Masalan, bir
qarashda yuqoridagi ziddiyatda belgini «lug'aviy m a’no ifodalash»
deb ham, 
«lug‘aviy ma’no ifodalay olmaslik» deb ham qo'yish
m um kindek 
tuyuladi. 
Keling, 
ziddiyat 
belgisini 
yuqorida
qo'yilganidek emas, balki «lug‘aviy ma’no ifodalay olish» deb
o ‘zgartirib ko'raylik (12-jadval):
12-jadval
«lug'aviy ma’no ifodalay olish»
[m ustaqil leksemalarl (+)
[nomustaqil leksemalarl (0)
Bu t o ‘ g ‘rimi? Birinchidan, noto'liq ziddiyatda qaysidir bir a’zo
O 
(nol) 
belgisini olishi kerak. 
Oldingi ziddiyatda mustaqil
leksemalar