R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

g a p g a
nisbatan 
kam. 
Egali gap 
esa 
tilimizning 
m e’yoriy
x u s u s i y a t i d a n biri. Chunki gap markazini tashkil etuvchi kesimning
t a r k i b i d a g i (Pm) (kesimlik kategoriyasi) ning qismlaridan biri shaxs-
s o n
m a ’ nosi 
bo‘lib, 
u 
hamisha 
o'zining 
to‘ldirilishini,
m u a y y a n l ashtirilí shini talab 
qiladi. 
Bu esa gaplarning 
egali
b o ‘I i s l i i n i taqozo qiladi.
/4 y t ilg a n id e k , o ‘zbek tilidagi gaplarning lisoniy strukturasi uch
a ’zo ( e g a , hoi, kesim) dan iborat, egali gaplarda ega pozitsiyasi
b o ' s h b o ‘lm a y d i, to‘ldirilgan bo‘ladi. U nutqda esa yuzaga chiqqan
350

---

hol, yuzaga chiqqan kesim bo‘lishi mumkin. Quyidagi ikki gapni
qiyo slang:
1. Men kitobni o'qidim.
2.
Kitobni 
o 
‘qidim.
Har ikkala g a p ham [ E - N - P ra] qolipi hosilasi bo'lib, ularning
kesimidagi (Pm)g a xos shaxs-son qo'shimchalari ega, uning tabiati
(qaysi shaxs, son) haqida t o ‘liq axborot berib turibdi. Har ikkala
gap uchun ham eg a — I sh a xs birlikdagi kishilik olmoshi. Biroq,
ulardan birinchisida bu lison iy to liq lik (ega pozitsiyasining bo'sh
emasligi) nutqda namoyon b o ‘lgan, ikkinchisida esa nutqiy ehtiyoj
bo‘lmaganIigi tufayli yuzaga chiqm agan. Ko'rinadiki, har ikkala gap
ham lisoniy egali, 
ega pozitsiyasi 
to'ldirilgan gap qismining
hosilasi.
Egali gaplaming o‘zi quyidagi turlarga ajratilishi mumkin: