R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

Yuqoridagi g a p l a r d a n
birining 
lisoniy Struktur sxem asini
keltiramiz 
(45-jadval) :
___________ _____________ ______________________ _____
45-jadva l
E
H
W
Pm
h a r
d o iin
rivojlantinnoq, davom
ettirmoq
kerak edi
ishmi
Î
Ustozlar
Kesimi 
[fe’ln in g
I I I shaxs shan mayli+bo'ladi] qurilmasi
ascsida ifodalangan g a p l a r h a m o ‘zbek tilida egasiz gaplarni hosil
qiladi: 1. 
Hosilni o ‘n - o ‘n besh kunda yig‘ib olsa bo'ladi. 3. Bu
ig \oning> sabablarin i ta h lil qUsa bo'ladi. Bunda kesimlarning yig‘ib
ol, tahlil qil qism lari < W ) (lug'aviy birlik) va [-sa bo'ladi] qismlari
esa (Pm) voqelanishi.
Kesim r a v is h d o sH n in g [ 
~(i)b\ shakli va bo ‘Imoq fe’lining turli
ko'rinishlari bilan ifo d a la n g a n d a ham egasiz g ap vujudga keladi:
1. 
Bu xatning maz)T^iunini birovga aytib 
b o ‘lmaydi.(A.Qah.).
2. Falakka qo'l u z a tib , chains и . anvorni olib bo '‘Imas. (Mashr.). Bu
kesimlarda 
aytib b o ‘l , o lib b o ‘l qismlari (W) v a [-m ayd], [-mas]
qismlari 
[Pin] 
v o q e la n
ís
I
t í
. 
Sxem asi (46-jadval):
3 4 9

---

46-jadval
E
H
W
Pm
uzatib
olib bo‘l
mas
qo‘l
Á
shamsuanvomi
t
Falakka
I I I . 0 ‘zbek tilidagi atov gap — egasiz gapning o ‘ziga xos turi:
1 . ¡C en g 
sahro. 
Quruq cho‘l. S
um
manbalaridan darak y o ‘q.
2 . Y o q itn li ohang. Zavqli qo‘shiqlar. Anorxon yo ‘llaridan to'xtab
tin g la y d i. (I.R ah.). Bu gaplar bir qarashda kesimsiz, faqat egadan
iborat: g a p la r d e k tasawur uyg‘otadi. Biroq gaplarni zamonlar
b o ‘y i c h a paradigm aga solsak, quyidagi ko'rinish hosil bo‘ladi:
1 . 
K e n g sahro — Keng sahro edi.
2 .
T u n  — Tun edi.
D e m a k , atov gap - hozirgi zamon ko‘rinishidagi kesimdan
ib o r a t e g a s i z gap. Qiyoslang:
I . 
N a vbah or, ochildi gullar, sabza bo'ldi bog'lar. (Muq.).
2 .
 
K a m o n yodimdadir, gui chog‘i erdi.(Uyg‘., I.Suit.).
3 . К о ‘rishgan maskanim, gui bog'i erdi. (Uyg1., I.Suit.).
I"V. Sem antik-funksional shakllangan gap ham egasiz gapning
alohicda k o ‘rinishi: 
1. — Bugun bormoqchimisan? — 
H a . 
2. — U ham
b o r m o q c h im i?  — Yo‘q. 3. — Kitobni olasanmi? - So4masam-chi!
4 . N b s r id d in xaliani uloqtirib yubordi: M a! Sen to ‘y! ( ¿-Afandi
la ttfa la r i» d a n ,). 
5. Salom, - dedi ko'm hi bilan hamma birdan.
Qo ‘lia r ю *tdi biqinlarning or asid an. (G ‘.G ‘ul.).
E g a l i gap. Egasiz gap tilimizda chegaralangan bo‘lib, ular egali