R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

qolaveradi.
Semantik-funksional shakllan gan so‘z-gapda kesimlik m a’nosi
atov birligi (\V)ning lu g 'a v iy ma’ nosi tarkibida mujassamlashgan,
bunday gaplar kesim i [W m] ram zi b ila n beriladi.
3 4 3

---

Sem antik-funksional 
shakllangan gaplarda kesimlik ma’nosi
so 'z -g a p n in g lug'aviy ma’nosi bilan bir butunlikni tashkil etganligi
sababLi kesim lik kategoriyasi uchun xos bo'lgan tasdiq-inkor,
m o d a llik , m ayl, zamon, shaxs-son (TMZSh) ma’nolarining rang-
b arangligi yo ‘q . Bunda ham kesimlik kategoriyasining barcha
m a ’n o la ri 
uchburchak burchaklarining yig'indisiga 
o'xshaydi.
A^ytilganidek, uchburchak burchaklarining yig'indisi 180°ga teng
b o 'lib , 
bir burchak kattaroq bo'lsa. buning evaziga boshqa
b urchaklar kichrayadi. Semantik-fiinksioaal shakllangan gaplarda
h a m
kesimlikning to'rtta ma’nosidaa biri vuzaga chiqqanda
b osh q alari 0 (nol) ga teng bo'ladi. Bu tasdiq-inkor, mayl, zamon,
s lia x s -s o n m a’nolarining har biri nchiin alohida-alohida so ‘zlar
b o rlig i bilan belgilanadi. Masalan, «qatïy bolishlilik» ma’nosi
( y a ’ni mayl m a ’nosining ko'rinislii) 
alba fía so‘zi bilan ifodalansa,
k e s im lik shaklidagi 
[-ma\ qo‘sliimchasi ifodalaydigan shunday
b o ‘lishsiz m a’n o
mutlaqo so‘z-gapi bilan beriladi. Ha so ‘zida tasdiq,
y o ‘q s o ‘zida inkor m a’nosi mavjud.
K esim lik kategoriyasi ma'nolari kesimdagi atov birligi lug‘aviy
m a ’no siga singganligi tufayli so‘z-gaplarda bu m a’nolarning har
b irin i