R. I. Toshmuhamedov

tabiiy areallaridan tashqi hududlarda ham madaniy holda ekiladi. Bu turlar tropik
mamlakatlarda daraxt yoki buta o'sim ligi bo'lsa ham, arealidan tashqari, bir yillik
o'sim lik sifatida ham o'stiriladi (g 'o 'za - tabiiy holda buta o'sim ligi bo'lib, ko'p
hollarda bir yillik o'sim lik sifatida ekiladi) (59-rasm).
Gullari qo'sh jinsli, asosan aktinomorf, qo'shgulqo'rg'onli. Kosachabarglari
qo'shilib o'sgan, ko'pincha ikki qavat: ostki va ustki kosacha barglarga ega.
Changchilari ko'p sonli bo'lib, chang iplari qo'shilib o'sgan. Genitsey singari, m e-
vabarglari beshta yoki ko'p, tugunchasi ustki.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

59-rasm. G‘o ‘za (Gossypium hirsutum).
A - gulli shoxcha; В - gul diagrammasi; D - meva (ko‘sak) va uning kesigi; E - ochil­
gan ko‘sak; F - urug‘ (tolalari taralgan).
Gulxayridoshlar oilasining daraxt, buta vakillari asosan tropik tarqalgan b o‘Isa,
m o‘tadil yoki sovuq iqlim mintaqalarida - bir yillik, ko‘p yillik va ikki yillik o ‘t
o ‘simliklaridir. Barglari oddiy panjasimon, gullari to‘g ‘ri, ikki jinsli, kosacha barg­
lari beshta, qisman qo‘shilgan. Tojibarglari beshta, yarim burama holda b o‘lib,
ostki tomondan biroz o ‘zaro tutashgan (changchi naychalarining ostki qismi bilan
ham tutashib ketadi).
Bu oila 85 ga yaqin turkumga va 1500 dan ortiq turga ega.
Oilaning katta ahamiyatga ega b o‘lgan va madaniy holda ko‘plab ekiladigan
turkumi — g ‘o ‘za (Gossypium) 66 ta turga ega. Vatani - tropik va subtropik min-
taqalar. G ‘o ‘za tola olish uchun ishlatiladigan o ‘simlik bo‘lib ( g ‘o ‘za urug‘i ustida
zich joylashgan tolalar), dunyoning ko‘p hududlarida ekiladi. Tolalar (tukchalar)
www.ziyouz.com kutubxonasi

---