R. I. Nurimbetov, S. I. Ahmedov ishlab chiqarish

6.2. ISHLAB CHIQARISH MENEJMENTIDA
REKLAMANI TASHKIL ETISH
Reklamaning maqsadini aniqlash firmaning asosiy maqsadidan 
kelib chiqib, tovar va xizmatlami ko‘proq miqdorda sotish va foyda 
olishga qaratilgan bo‘ladi. Reklama lotincha so‘z bo‘lib o‘zbek 
tilida «Qichqirmoq» degan ma’noni anglatadi. Ilmiy adabiyot- 
larda «reklama» tushunchasining ko‘pgina ta’riflari keltiriladi. 
Reklam a-bu biror korxona, mahsulot, xizmat turi, ijtimoiy faoliyat- 
ning biror turini ommalashtirish maqsadida qilingan tashviqot ishidir. 
«Reklama-sotuvchi va xaridor o‘rtasida amalga oshiriladigan 
dialog bo'lib, bunda, sotuvchi o‘z niyatlarini, xaridor esa ushbu 
tovarga bo‘lgan qiziqishini reklama vositalari orqali ifoda etadi. 
Agar xaridorda qiziqish uyg‘onmasa, u holda dialog va reklama 
qiluvchilaming maqsadi amalga oshmagan hisoblanadi»
Reklamaning asosiy vazifasi-maxsus axborotlardan foydalanib 
mahsulot, xizmat turlari va ularning xarid qilish joyi haqida axborot 
berishdir. Reklamaning vazifasi faqat shu bilangina chegaralanib 
qolmaydi. Uning o‘ziga xosligi shundaki, reklama axborotni targ‘ibot 
va tashviqot bilan birga olib boradi. Reklama uning samaradorligini 
oshirish talablariga javob berishi lozim, ya’ni aniq va haqqoniy, 
ma’noli va ilmiy asoslangan, ko‘proq axborotni o‘z ichiga olgan, 
didli, foydali bo‘lmog‘i lozim. Reklamani ishlab chiqaruvchi ham, 
sotuvchi ham amalga oshirishi mumkin. Bu holda ishlab chiqaruvchi 
o‘z reklamasini har tomonlama oluvchiga qaratadi. Shuningdek, 
tovarlami reklama qilishda iste’molchilaming xarid qilish sababini 
ham tahlil qilmoq lozim.
Reklama qiluvchi uchun reklamaning maqsadi-axborotni xari­
dorlarga yetkazish va ularning tovarga bo‘lgan talablarini kengaytirish 
uchun ishontirishdir. Reklama tovaming farq qiluvchi xususiyatlarini 
82

---

tushuntirishda xaridoming vaqtini va mablag'ini tejashga imkon 
beradi. Reklamaning quyidagi o‘zaro aloqadagi maqsadlarini ajratish 
mumkin:
- xaridorda mazkur tovar (xizmat) to'g'risida ma’lum darajadagi 
bilimni shakllantirish;
- mazkur tovar (xizmat)ga bo'lgan ehtiyojni shakllantirish;
- firmaga hayrihoxlik munosabatini shakllantirish;
- xaridoming mazkur firmaga bo'lgan e’tiborini uyg'otish;
- mazkur firmada aynan mazkur tovarni sotib olishga bo'lgan 
intilishni uyg'otish;
- tovar (xizmat)ni sotishni rag'batlantirish;
- tovar aylanishini tezlashtirish;
- mazkur xaridomi mazkur tovaming doimiy xaridori va 
firmaning doimiy mijozi qilishga intilish;
- boshqa firmalarda ishonchli sherik obrazini shakllantirish;
- xaridorga tovarlar va xizmatlami tanlashda yordam ko'rsatish.
Reklamaning bajaradigan maqsadlarining o'zaro bog'liqliklarini
uchta guruhga ajratish mumkin:
• reklama nufuzi (im idji)-firm a va uning tovarining (tele- 
videniedagi reklama roliklari, reklama e’lon taxtalari, 
transportda reklama, nufuzli gazeta va jum allarda reklama 
qilish, beg'araz tadbirlarda qatnashish) beg'araz shaklini 
yaratish bo'yicha;
• rag'batlantiruvchi reklama-firma tovar (xizmat)ini sotib 
olishga bo'lgan ehtiyojni rag'batlantirish bo'yicha (gazeta 
va jumallarda reklama qilinganlami takrorlash, pochta 
orqali to'g'ridan-to'g'ri jo'natish, radioda reklama qilish, 
ko'rgazmalarda qatnashish, telereklama);
• barqarorlik reklamasi, erishilgan natijalami mustahkamlash 
(firma faoliyati to'g'risida maqolalar shaklida yashirincha 
reklamalar berish, ko'rgazmalarda qatnashish, firma faoliyati 
to'g'risidagi prospektni doimiy sheriklarga pochta orqali 
jo'natish).

---

Reklama ta’sir qilishining jadolligi teng, o ‘suvchi va pasayuvchi 
bo‘lishi mumkin. Quyida samarali reklamaning bir nechta tamoyillarini 
keltirib o ‘tamiz:
1. Yaxshi reklamaning asosida hamisha yaxshi g ‘oya-reklam a 
sterjeni yotadi.
2. 0 ‘z reklamangizning yutug‘i uchun dalillar keltiring.
3. Xaridorga o‘z tovaringizning ijobiy tomonlarini gapirib bering.
4. Bilmagan narsani sotib olish kerak emas.
5. Tovar haqida haqiqatni gapiring, lekin uni chiroyli qilib aytishni 
biling.
6. Reklamaning narxi tovaming narxiga mos kelishi kerak 
(qimmat tovar qimmat reklamani talab etadi).
7. Reklamada ijobiy his-hayojonlardan foydalaning.
8. 0 ‘z reklama obrazingizni va uslubingizni yarating.
9. Modali usullar orqasidan quvmang, o‘z auditoriyangizning 
didini hisobga oling.
Reklama ma’lumoti qisqa, qiziqarli, ishonchli, tushunarli, dinamik, 
takrorlanuvchi, obrazli, original boMishi kerak.