|
Yangilik kiritishning sof raqobat bozori.
S of raqobat bozori sotuvchi va oluvchilarning shunday uyushm asiki,
unda yuqoridagilar joriy baholarga ta ’sir ko'rsatm aydi. S o f raqobat tu sh u n -
chasidan foydalanish bizni narxli, narxsiz, insofsiz va boshqa xil raqobat -
larni k o ‘rib chiqishdan ozod qiladi va shu bilan birga ishlab chiqarish
m unosabatlari subyektlari orasida eng foydali sohaga kapital q o 'y ish n i
taqsim lash bozori, resurslar m anbayi, ilmiy va ilmiy texnikaviy faoliyat-
ning nam unalari kabi sohalarda kurashishini o ‘z ichiga oladi.
O ldin aytib o ‘tganim izdek, ilmiy va ilmiy texnikaviy faoliyati natijasi
sifatida yangilik to yangilik kiritililishi va xalq om m asiga yangi tovarlarni,
texnologiyalarni, xilma-xil xizm atlarni, yangi uslublarni va boshqalarni tan
olinishida bo'lg an jarayon vaqt va xarajatlar bilan bog‘liq.
S o f raq ob at bozori bu ja ra y o n d a ikkilam chi p ozitsiy ada nam o y o n
b o ‘ladi, ya’ni u lar o'zlarida birlik va qaram a qarshi tom o n larn i kurashini
ifoda etadi. Tashkilotning yangiliklar bozorida h ar xil form ada qatnashishini
aniqlovchi sharti bo 'lib ilmiy va ilmiy texnikaviy faoliyat sohasiga va yan-
gilikni kiritish jarayonini qayta tashkil etish yoki o'qitishga sarflanadigan
investitsiya hajm i hisoblanadi.
Kapital bozori. Rivojlanishni xohlam agan tashkilotni topish qiyin. U y
xo'jaligiga m ebel, videojihoz, avtom obil, gilam lar sotib olish yoki yangi-
lash kerak. Korxonaga esa tashqi va ichki bozorlarda raqobat qila oladi-
gan texnologiyalarni sotib olish, o ‘zining m ahsulotini taqsim lash uchun
yangi bozorlarni topish, yangi yetkazib beruvchilar va iste’m olchilar topish
kerak bo'ladi. Davlatga esa yangi xil qurol-yaroqlar, ekologik to za energi-
yalar, resurslarni iqtisod qiladigan texnologiyalar kerak b o ‘ladi.
Jah o n uyushm alari. M ars va boshqa sayyoralarni o ‘zlashtirish, jah o n
okeani resurslaridan qanday foydalanishning yo'llari kerak. Z am onaviy
taraqqiy etgan ilm lar va texnikalar bularning ham m asiga bugunoq erishishga
y o ‘l qo'yadi. A m m o yuqorida sanab o 'tilg an ehtiyojlarning ham m asini
asosiy cheklanishi sifatida har xil turdagi (sizdali, aylanm a, aksionerli, ven-
churli, nizom li va boshqa) kapital nam oyon bo'ladi. Kapital bozori rivoj-
lanishining asosiy m ezonlarini 1.2-chizm ada ko'rsatib o ‘tilgan. In n o v a t
siya sohasida aniqlovchi rolni uzoq m uddatli va o ‘rta m uddatli investitsi-
yalar o'ynaydi. Innovatsion jarayon, odatda, o ‘rtacha 3-5 yil va undan
yuqori m uddatlarda davom etadi. 0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat m ulk
qo 'm itasi to m o n id a n ishlab chiqilgan 0 ‘zbekiston davlat sanoat siyosati
konsepsiyasida quyidagi sanoatdagi investitsion siyosati m uhim n o rm a-
larini qonuniy tartibda m ustahkam lash k o ‘rib chiqiladi:
Respublika budjetidan faqat fundamental ilmiy tadqiqotlar va notijorat
xarakterga ega bo‘lgan obyektlar va shu bilan birga milliy xavfsizlikni ta ’minlash
bilan bog‘liq obyektlar qaytarmaslik sharti bilan moliyalashtirladi.
Boshqa xil m arkazlashgan investitsiyalar qaytarish sharti bilan va tan -
lov asosida am alga oshirilishi m um kin.
12
1.2-chizma. Innovatsion sohada kapital bozori.
Davlat resurslarini qaytarish sharti bilan berishni foydali shakllari b o ‘lib,
qim m atli qog'ozlarni xarid qilish y o ‘li bilan investitsiyalash yoki chiqari-
layotgan qim m atli qog‘ozlarga kafolat berish hisoblanadi. Investitsiyalar-
ning um um iy ko'rinishi o ‘zida iqtisodiyotni h a r xil sohalariga foyda olish
m aqsadida uzoq m uddatli vositalarni qo'yishni nam oyon etadi. Maxsus ada-
biyotlarda investitsiyaning xilma-xil klassifikatsiyalashgan variantlarini ko'rish
m um kin. U lardan bin 1.3-chizm ada ko‘rsatilgan iqtisodiy m ohiyat va in
vestitsiya m aqsadiga ko‘ra investitsiyalar real va m oliyaviy investitsilarga
b o ‘linadi. Real investitsiyani tashkilotlar, korxonalar va boshqa xil uy xo‘jalik
subyektlari yer, ishlab chiqarish vositalarini sotib olish jarayonida amalga
oshiradi. Moliyaviy investitsiyalar — bu uy x o ‘jalik subyektlari va xususiy
shaxslarning h ar xil elem en tlarto m o n id an chiqarilgan qim m atli qog'ozlarni
sotib olishidir. Berilgan holatda biznesga kapital qim m atli qog‘ozlarga vosi
talarn i investitsiyalash orqali keladi. Innovatsion soha o ‘zida yangiliklar
yaratuvchilar, investorlar, raqobatbardosh tovar va xizm atlar ishlab chiqaruv-
chilam i nam oyon etadi. M ana shu yerda innovatsion jarayon tam om b o iad i.
13
M e ’yoriy baza
Do'stlaringiz bilan baham: |
