R. H. Djurayev pedagogika fanlari doktori, akademik



Download 3,13 Mb.
Pdf ko'rish
bet39/231
Sana21.04.2022
Hajmi3,13 Mb.
#571017
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   231
Bog'liq
Umumiy pedagogika oquv qollanma2

interiorizaiya
deb 
nomlanadi, aksincha, aqlda shakllangan g'oyalarni bevosita tashqi harakatlarga 
yoki tashqi faoliyatga ko'chirilishi 
ksteriorizaiya
deb yuritiladi.
Faoliyat turlari ongning bevosita ishtiroki darajasiga ko'ra ham farqlanadi. 
Ayrim xatti- harakatlar boshida har bir harakatni jiddiy ravishda, alohida-alohida 
bajarishini va bunga butun diqqat-e'tiborni, ongning yunalishini talab etadi. Lekin 
vaqt o'tgach, ongning ishtiroki kamayib, ko'pgina qismlar avtomatlashib boradi.
Buyuk mutafakkir Abu Nasr Farobiy shaxs kamolotida faoliyatning mo'him 
o'rnini alohda qayd etib, uning turlarini bir necha bosqichlarga ajratadi va 
amalga oshirish usullari, vaqt va fazoviy ta'rifi, fiziologik mexanizmlari 
to'grisidagi g'oyani ilgari suradi. Bugungi kunda zamonaviy pedagogikada
insonni intellektual va ma'naviy-axloqiy jihatdan tarbiyalash masalalari ustida 
tinimsiz izlanishlar olib borilmoqda. Ushbu izlanishlar samarasi har tomonlama 
barkamol shaxsni shakllantirishga mo‘ljallangan strategiyalardan iborat bo‘lib, 
shaxsning eng asosiy huquqlaridan biri - bilim olish, ijodiy qobiliyatni namoyon 


60 
etish, aqliy jihatdan
rivojlanish, yoqtirgan kasbi bo'yicha mehnat qilish 
huquqini ro'yobga chiqarishga mo‘ljallangan.
Ta'lim xizmatlarining iste'molchisi sifatida shaxsga Davlat tomonidan
ta'lim olish va kasb-hunar tayyorgarligi ko'rish kafolotlanadi. Ta'lim jarayonida 
shaxs Davlat ta'lim standartlarida ifoda etilgan talablarni bajarishi shart. Ta'lim 
xizmatlarining amalga oshiruvchi sifatida shaxs munosib darajada malaka 
darajasini olgach, bilim va tajribalarni ta'lim jarayonida yosh avlodga o'rgatish, 
moddiy ishlab chiqarish, ilm-fan, madaniyat va maishiy xizmat sohalarida 
faoliyat ko'rsatish bilan shug'ullanadi. 
Har bir odam faqat ta'lim, ijtimoiy tarbiya va ma`naviy kamolot, kasb-
hunar o'rganish tizimi vositasidagina shaxs bo'lib shakllanadi.
Natijada shaxsning ijtimoiy kamol topishi- uning jamiyat uchun foydali 
funkiyalarni bajarishi, o'z vazifa va burchlarini puxta va ijodiy anglab, boshqalar 
bilan teng, mustaqill munosabatlarga kirishuvi yuz beradi. 
Kadrlar tayyorlash tizimida shaxsning o'rni va roli, huquq va majburiyatlari
qonuniy himoyaga olingan va tegishli hujjatlarda batartib bayon etilgan.
Pedagogikadagi eng asosiy kategoriyalardan yana biri – 
tarbiyadir.
Tarbiya – 
uzoq muddatli, ko‘p xususiyatli, tarbiyalovchi va tarbiyalanuvchi 
o‘rtasidagi qo‘shaloq jarayon bo‘lib, tarbiyalanuvchida 
aniq maqsad hamda 
ijtimoiy-tarixiy tajriba asosida 
muayyan sifatlar, ko‘nikmalar shakllantiriladi va 
rivojlantiriladi
21
. Tarbiyachi o'zi hohlagan sifatlarni tarbiyalanuvchilar ongiga 
singdirish uchun ularning ruhiyatiga ma'lum maqsadga ko'ra tizimli ta'sir 
ko'rsatadi. 
Jahon pedagogikasida «tarbiya» atamasi keng qamrovli tushuncha 
sifatida baholanganligi tufayli, uning mohiyati xususida turli nazariyalar mavjud. 
Tarbiyani kattalar (o'qituvchilar, murabbiylar va ota-onalar)ning bolalarga ta'sir 
ko'rsatish jarayoni sifatida tushunish eng ko'p tarqalgan tendeniyadir. Bu o'rinda 
kattalar to'g'ri, deb hisoblaydigan, baholaydigan ideallar, maqsadlar, vazifalar, 
21
Абдуллаева Ш.А. Педагогика.-Тошкент: Фан, 2009.- 17-бет. 


61 
normalar va talablarga muvofiq tarzda ta'sir ko'rsatish ko'zda tutiladi.Tarbiyani 
bunday tushunish haqiqatga yaqinroq, biroq u bir tomonlama xususiyatga ega 
bo'lib, mazkur jarayonning faqat muayyan qismini aks ettiradi, xolos. Tarbiyaga 
bunday ta'rif berishda bolaga kattalarning ta'siri yo'n altirilgan ob'ekt sifatidagina 
qaraladi.Zamonaviy pedagogika tashabbuskor va mustaqil shaxslarni 
tarbiyalashni nazarda tutib, tarbiyalanuvchiga pedagogik jarayonda faol harakat 
qiluvchi sub'ekt rolini beradi. 
Islom madaniyatining tarkibiy qismi-tasavvuf (sufizm) falsafasida inson 
ma'naviyatining, ruhiyati o'ziga xos uslublar orqali aks ettirilgan. Hazrat Abu 
Hamid Al-G'azzoliy, Attor, Aqmad Yassaviy, Abduxoliq G'ijduvoniy, Bahouddin 
Naqshband, Najmiddin Kubroning ta'lim -tarbiyaga, xulq axloqiga oid qarashlari, 
Abu Nasr Farobiyning «Fozil odamlar shahri», «Kitob al musiqi al kabir», «Katta 
musiqa», «Ritmlar tartibi xaqida», Beruniyning «Masud Qonuni», «Hindiston», 
«Qadimiy xalqlardan qolgan yodgorliklar», «Saydona», «Axloq xaqida 
risola»sidagi ma'naviy-ma'rifiy masalalar, 
Abu Ali ibn Sinoning «Tadbiri 
manozil», «Axloq xaqida risola», «Donishnoma», «Salamon va Ibsol», «Xay ibn 
Yakzon», «Tib qonunlari»,
Alisher Navoiyning: «Makorim ul-axloq», 
(«Mukarram xulklar»), «Badoiy ul-bidoya», («Go'zallikning boshlanishi»), 
«Navodir un-Nihoya», («Nodirliklar nihoyasi»), «Xazoyin ul-Maoniy», 
(«Ma'nolar xazinasi») asarlarida insonni tarbiyalash g'oyalari hozirgi zamon 
g‘oyalari bilan hamohandir. 
Abdulla Avloniy, Maxmudxuja Beqbudiy, Xamza Hakimzoda Niyoziy, Abdulla 
Qodiriy, Abrauf Fitrat, Cho'lpon asarlaridagi ma'naviy-ma'rifiy qarashlar bugungi 
kunda ham o'z ahamiyatini yo'qotgani yo'q. Buyuk ma'rifatparvar ziyolilarning 
g'oyalari milliy g'oya va istiqlol mafkurasining teran tomirlari bo'lib qolaveradi. 
Demak, tarbiyada pedagogik muhit muhim ahamiyat kasb etadi 


62 
Kadrlar tayyorlash milliy modelida shaxs kadrlar tayyorlash tizimining bosh 
subekti va obekti, ta'lim sohasidagi xizmatlarining iste'molchisi va ularni amalga 
oshiruvchi sifatida ta'riflanadi. 
Kadrlar tayyorlash sohasidagi davlat siyosati insonni intellektual va ma'naviy-
axlohiy jihatdan tarbiyalash, uning har tomonlama rivojlangan shaxs sifatida 
namoyon bo‘lishiga erishishni nazarda tutadi. Mazkur ijtimoiy talabning amalga 
oshirilishi har bir fuqaroning bilim olish, ijodiy qobiliyatini namoyon etish, 
intellektual jihatdan rivojlanishi hamda muayyan kasb yo‘nalishi bo‘yicha mehnat 
qilish huquqni kafolatlaydi. 

Download 3,13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   231




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish