R. H. Djurayev pedagogika fanlari doktori, akademik

 
АДАБИЁТЛАР
: 
1.
Абдуллаев 
Ф.А.
 
Таълим 
сифати 
менежментида 
ахборот 
технологияларининг ўрни.-Тошкент: Комрон-Пресс, 2016.-186 б. 
2.
Кухарев Н. В. На пути к профессиональному совершенству. – 
Москва: Знание, 2009. -159 с.
3.
Юлдашев М.А.
 
Таълим сифати менежментига инновацион 
ёндашувлар.-Тошкент: Молия,2017.- 122 -бет. 
 

---

276 
14-§. TA'LIM JARAYONINI AXBOROTLASHTIRISh. ELEKTRON 
PEDAGOGIKA. 
REJA: 
1.
Ta'lim jarayonining sifatini oshirishda axborot-kommunikatsiya vositalaridan 
foydalanish 
2. Istiqbolli zamonaviy o‘qitish tizimlari. Axborotlashtirilgan ta'lim. 
3.Elektron pedagogikada ta'lim muammolarining hal qilinishi. 
Tayanch tushunchalar
:
ta'limni axborotlashtirish, ta'lim sifati, ta'lim jarayoni 
sub'ektlari, 
axborot-kommunikatsiya 
vositalari, 
masofaviy 
ta'lim, 
kompyuterlashtirish, elektron pedagogika
.
Ta'lim jarayonining sifatini oshirishda axborot-kommunikatsiya 
vositalaridan foydalanish
. O‘zbekiston Davlatining boshqa mamlakatlar bilan 
o‘zaro integratsiyalashuv jarayonlarida ishtirok etishi, bunda axborot-
kommunikatsiya vositalaridan foydalanishga bo‘lgan ijtimoiy talabning ortishi, 
axborot-kommunikatsion xizmatning mamlakat iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy 
sohalarda o‘zga mamlakatlar bilan aloqaga kirishividagi tutgan o‘rni, yuksak 
salohiyatli, o‘z kasbini puxta bilgan raqobatbardosh kadrlar va mutaxassislarga 
bo‘lgan talabning keskin o‘sishida namoyon bo‘lmoqda. 
2017 – 2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta 
ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha“Harakatlar strategiyasi”
32 
ning 4.4. –“Ta'lim va fan sohasini rivojlantirish” yo‘nalishida:uzluksiz ta'lim 
tizimini yanada takomillashtirish yo‘lini davom ettirish, sifatli ta'lim xizmatlari 
imkoniyatlarini oshirish, mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga muvofiq 
o‘qitish va ta'lim olishning zamonaviy usullarini tadbiq etgan holda yuqori 
malakali kadrlar tayyorlash masalalariga alohida o‘rin ajratilgan bo‘lib, unda 
davlat tomonidan yoshlar bilan ishlash siyosatini takomillashtirish, intellektual 
rivojlangan yosh avlodni barkamol inson qilib tarbiyalash, ta'lim muassasalarida 
32
Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича 
Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида»ги ПФ-4947-сонли Фармони.-Тошкент, 2017 йил 7 февраль 

---

277 
ta'lim sifati va uni baholash mezonlarini xalqaro standartlarga muvofiqlashtirish, 
zamonaviy pedagogik nazariyalar, ilg‘or tajribalar, axborot-kommunikatsion 
vositalar asosida o‘z faoliyatini tashkil qila oladigan, yangi dunyoqarashdagi 
shaxsni shakllantirish, ta'lim tizimini isloh qilish bo‘yicha ustuvor vazifalar 
belgilab berildi.
XX1 asrda tahsil oluvchilarning o‘quv-biluv faoliyatini axborot-
kommunikatsiya vositalari asosida rivojlantirish hayotiy zaruratga aylandi. 
Jahondagi rivojlangan mamlakatlar ta'lim tizimiga integratsiya qilish, uning 
mazmunini milliy istiqlol g‘oyasi va milliy manfaatlar asosida davom ettirish, 
demokratlashtirish, yangilash, modernizatsiya qilish va liberallashtirish, 
shuningdek 
ta'lim 
jarayonini 
axborot-kommunikatsiya 
tizimlari 
bilan 
qurollantirish va innovatsion pedagogik texnologiyalar bilan boyitish 
tushunchalari bugungi kunda o‘z ifodasini topdi.
Ta'lim tizimida tub islohotlar natijasida O‘zbekiston Respublikasining 
“Ta'lim to‘g‘risida”gi Qonuni, Kadrlar tayyorlash milliy Dasturi, [2,3]da 
belgilangan vazifalarni muvaffaqiyatli amalga oshirish asosida ta'lim jarayonining 
barcha bosqichlarini qamrab oluvchi, zamonaviy innovatsiya talablariga to‘la 
javob beruvchi ta'lim infrastrukturasi, ya'ni uzluksiz ta'limning yaxlit tizimi 
yaratildi. Ushbu tizim ta'lim sohasini tubdan isloh qilish, ta'limni yagona o‘quv-
ilmiy ishlab chiqarish majmuasi sifatida kompleks rivojlantirishga xizmat 
qilmoqda. 
Zam
o
naviy bozor iqtisodining shakllanishi korxonalar orasidagi raqobat 
asosida, xalq xo‘jaligini barcha tarmoq va zven
o
larning keskin rivojlanishini 
taqozo etadi. Chunki bozor iqtisodiyotini raqobatsiz tasav
v
ur etib bo‘lmaydi. 
Korxonalar orasidagi raqobat o‘z navbatida, fan -texnika va texnologiyani, ya'ni 
ilmiy texnik
a
tara
q
qiyotining (ITT) jadallashuviga olib keladi. ITT ning 
jadallashuvi, hayotning barcha sohalarida tubdan islo
h
qilinishi natijasida jahon 
hamjamiyatiga qo‘shilish imkoniyatini beradi. ITT ning 
h
ozirgi zamon 
h
olati ilm-
fanning yuksalib borayo
t
gan roli bilan belgilanadi.

---

278 
XX asrda, ayniqsa uning ikkinchi yarmida ilm-fanning rivojlanish 
tezligi 
sur'ati oshdi.
Oxirgi, 
h
ar 10-15 yil ichida ilmiy faoliyatning asosiy ko‘rsatkichlari 
2 marta oshib bormoqda. XX asrning ikkinchi yarmida olingan ma'lumotlar 
insoniyatning to‘la tarixi davomida to‘plangan bilimlarini
katta
qismini tashkil 
etdi. Shuning uchun ilm-fan rivojining asosiy qonuni 
eksponensial
qonun 
hisoblanadi. Hozirgi paytda ilm-fan rivojining yuqori sur'atlari aqliy mehnatning 
borgan sari avtomatlashtirilishi tufayli amalga oshmoqda.
Ilm-fan rivojining jadallashuvi ilmiy te
x
nikaviy axborotning jadal o‘sishiga 
va tez-tez yangilanishiga olib keladi. Ilm-fan rivojining e
ksponenti
qonun 
bo‘yicha rivoji uning shiddatli o‘sishini anglatadi. Demak, ilmiy-te
x
nikaviy
axborot o‘sish ham, shiddatli jarayon hisoblanadi. Axborotning yuksalib 
borayotgan shiddatli oqimi tezligini 
ta
'
minlash maqsadida zamonaviy 
telekommunikatsiyali axbor
o
t tizimlari qo‘llanilmoqda. 
Ilm-fan axborotining hozirgi zamon o‘sish tezligi va hajmi ularning o‘tgan 
15-30 yildagi 
h
olatida keskin farq qiladi. 
Ilm-fan rivoji, bu ma'lumotli mutaxassislarning fa
o
liyat doirasidir. Shuning 
uchun oliy ma'lumotli mutaxassislarni tayyorlash tizimi, ularning o‘ta 
iqtidorlilariga zamonaviy axborot oqimini o‘zlashtirishga, ilmiy tekshirish 
faoliyati individual va mustaqil ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga, ilmiy-
texnikaviy axborot va o‘quv ilmiy adabiyot bilan ijodiy ishlay 
olishlariga
imkoniyat berishi lozim.
Ta'lim 
jarayonining 
sifatini 
oshirishda 
axborot-kommunikatsiya 
vositalaridan foydalanish
 
bugungi kunda muhim ahamiyat kasb etadi. 
Bugungi kunda o‘qitishda ilg‘or pedagogik texnologiyalar, axborot-
kommunikatsiya tizimlari, elektron va multimedia darsliklarini yaratish 
vazifalarini amalga oshirish taqozo etilayotganligi yangi mazmundagi turli 
axborot-kommunikatsiyalari xizmatidan foydalana olishga asoslangan ta'lim 
jarayonini tashkil qilish, uning mazmunini takomillashtirish, pedagogik jarayonni 
innovatsiyalarga asoslanib yangicha tarzda tashkil qila olishda pedagogning o‘rni, 

---

279 
uning mehnati va mehnat jarayonini tashkil qila olishi muhim ahamiyat kasb 
etadi. 
Xorij va mamlakatimiz olimlari tomonidan AKT imkoniyatlaridan 
foydalanish sohasida katta tajriba to‘plangan. Bu ta'lim jarayonida axborot-
kommunikatsiya xizmatlaridan foydalanish zaruratining nechog‘li 
muhimligini ko‘rsatuvchi dalildir.
Tahsil oluvchilarning o‘quv-biluv faoliyatini tashkil qilishda hamda 
pedagogik jamoaning faoliyatini optimal holatda tuzishda axborot-
kommunikatsiya xizmatlarining ahamiyati salmoqlidir. 
Ta'lim muassasalarida axborot-kommunikatsiya xizmatlaridan foydalanish 
orqali tizimlashtirilgan ma'lumotlarni yig‘ish, saqlash, ularni tahlil qilish, 
qiyoslash, ma'lum qarorlarni qabul qilishga keng imkoniyatlar ochiladi. Shu 
bilan birga qisqa muddat ichida katta sig‘imdagi, turli tipdagi axborotlarga ega 
bo‘lish, ularga ishlov berish imkoniyati kengayadi. Shu ma'noda mamlakatimiz 
uzluksiz ta'limning barcha bosqichlarida o‘qitish jarayoni sifatini oshirishda 
axborot –kommunikatsiya vositalaridan foydalanish, axborot xizmati tizimini 
modellashtirish, o‘quv-tarbiya jarayonining innovatsion faoliyatini oqilona 
tashkil qilish, uning istiqbol strategiyasini aniqlash, pedagogikadagi dolzarb 
masalalar sirasiga kiradi.
Ta'lim sifatini oshirish muammolari bilan bog‘liq bo‘lgan qator 
metodologik yondashuvlar (V.G.Afanasev, V.P.Bespalko, V.P.Kuzmin, A.I. 
Prigojiy, 
V.A.Rozanova, 
V.P.Simonov, 
B.C.Lazarev, 
M.M.Potashnik, 
V.P.Simonov, P.I.Tretyakov, T.I. Shamova) mavjud: tizimli, ya'ni boshqariluvchi 
tizim tarkibiga kiruvchi ob'ekt va sub'ektlarning o‘zaro bog‘liqligi va bir 
butunligini ta'minlovchi; vaziyatli, ya'ni muassasa maqsadlariga samarali 
erishishga yo‘naltirilgan muayyan usullarning birikmasi sifatida; jarayonli, ta'lim 
sifatini oshirish funksiyalarining uzluksiz zanjiri sifatida tushunishga asoslangan 
didaktik yondashuvlar. 

---

280 
Ushbu yondashuvlar ta'lim sifatini oshirishning nazariy-metodologik 
asosini tizimli, funksional, sinergetik, faoliyatli, vaziyatli, refleksiv, milliy-
hududiy va natijaga asoslangan holatda tadqiq qilishga qaratilgan. Ta'kidlash 
joizki, ta'lim jarayonini axborotlashtirish alohida yondashuvlar qamrovida 
o‘rganilmasdan, ularning turli kombinatsiyalari asosida tadqiq etiladi, chunki 
mazkur yondashuvlarning har biri ta'lim tizimidagi jarayonlar mohiyatini 
tushunib yetishda alohida ahamiyatga ega bo‘lib, ularning muayyan bir jihatlarini 
yoritishga yordam beradi. 
Mamlakatimizda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini yanada 
rivojlantirishga oid chora-tadbirlar belgilangan bo‘lib, ular ta'lim tizimidagi 
innovatsion o‘zgarishlarni amalga oshirishga zamin hozirladi. Ta'lim tizimidagi 
tub islohotlarning muhim yo‘nalishlaridan biri ta'lim sifatini oqilona boshqarish, 
bunda axborot-kommunikatsiya xizmatlaridan keng foydalanish, mazkur 
jarayonga innovatsion shakl, vosita va usullarni joriy etish, buning uchun maxsus 
tayyorgarligi mavjud bo‘lgan pedagogik kadrlarni yetishtirishdan iboratdir. Ta'lim 
jarayonida ilg‘or pedagogik uslub va texnologiyalar, axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalari, elektron ta'lim resurslari va multimedia taqdimotlaridan 
foydalanish asosida ta'lim jarayonini yangi mazmunda tashkil qilishga keng 
imkoniyatlar ochildi.