R. H. Djurayev pedagogika fanlari doktori, akademik

 
– ma'lum
 
bir tarixiy shart-
sharoitlardagi individ qobiliyati va iqtidori, uning bioijtimoiy mohiyatlarini 
tashkil qiladigan hamma kuchlarni to‘liq rivojlantirishdan iboratdir. Shaxsda 
muayyan belgilar, sifatlar, fazilatlar (ba'zan ayrim illatlar, nuqsonlar) 
shakllangach, rivojlanish jarayoni boshlanadi
4
. “
Rivojlanish –
tushunchasi bir 
xususiyatdan ikkinchisiga, mukammalroq darajaga o‘tish jarayonini anglatadi”
5 
Bu jarayonda eski sifatlovchi belgilar yangilari bilan almashinadi, oddiydan 
murakkabga, quyidan yuqori pog‘onaga yetishish tushuniladi. Insonda rivojlanish
jismoniy
(tana a'zolari - suyak, muskul tizimining, tanosil a'zolari, bo'yining 
o‘sishi, vaznining oshishi va h.k.), 
ruhiy 
(psixikaning rivojlanishi, nerv funkional 
faoliyatining kamol topishi, aql-zakovatining shakllanishi) hamda 
ma'naviy 
(inson ichki dunyosining boyishi, hissiy-irodaviy, bilish jarayonida mo'him 
o'zgarishlar yuz berishi) sohalarida sodir bo‘ladi. Rivojlanayotgan shaxsning
ijtimoiy rivojlanishi uning xulqida, tevarak-atrofga bo'lgan munosabatida, ayniqsa 
jamoa ishlarida qatnashishida namoyon bo'ladi. Inson ruhan va ma'nan 
rivojlanishida bilim, dunyoqarash, tafakkur kuchi, iroda safarbarligi muhim o‘rin 
egallaydi.
Tarbiya
– 
uzoq muddatli, ko‘p xususiyatli, tarbiyalovchi va 
tarbiyalanuvchi o‘rtasidagi qo‘shaloq jarayon bo‘lib, tarbiyalanuvchida 
aniq 
maqsad hamda ijtimoiy-tarixiy tajriba asosida 
muayyan sifatlar, ko‘nikmalar 
shakllantiriladi va rivojlantiriladi
6
. Tarbiyachi o'zi hohlagan sifatlarni 
1
1
Абдуллаева Ш. А. Педагогик диагностики.-Тошкент: Фан ва ахборот технологиялари, 2008- 118-бет. 
2
2
wikipedia.org.2015.-17 октябрь 
6
Абдуллаева Ш.А. Педагогика.-Тошкент: Фан, 2009.- 17-бет. 

---

18 
tarbiyalanuvchilar ongiga singdirish uchun ularning ruhiyatiga ma'lum maqsadga 
ko'ra tizimli ta'sir ko'rsatadi.