R espublikasi s og'liqni saqlash vazirligi Toshkent farm atsevtika instituti

H C l-хаж м и диф ф еренциал чизма.
CHo‘ktirish va kompleks hosil qilish usuli.
Potensiometrik titrlash chizmasini bu usullar uchun ham tuzish mumkin. Kam dissotsialanadigan 
birikmalar xosil bo‘lishini xisobga olgan holda tekshirilayotgan ion konsentratsiyasini aniqlash 
mumkin. Misol tariqasida kumush ionnini cho‘ktirish usuli bilan (AgCl) potensiometrik tirtlashni 
ko‘rib chiqishimiz mumkin.
Kum ush indikator elektrod.
AgNO
3
eritmasiga NaCl eritmasini qo‘shganda AgCl cho‘kmaga tushadi. CHo‘kmaga tushmay 
qolgan Ag+ ionining konsentratsiyasiga eritmasiga qo‘shilgan NaCl eritmasining miqdoriga bog‘liq 
bo‘ladi. Agar 100 ml 0,1 m AgNO
3
eritmasiga 5ml 1m NaCl eritmasini qo‘shsak u holda Ag+ 
ionining konsentratsiyasiga
(10-5) .1,0
[Ag+]=
------------- = 
0,05,
100
agar 9 ml NaCl eritmasi qo‘shilsa
[10-9] .1,0
[Ag+]=
------------- = 
0,01 va h.k.
100
(10ml Ag ionini 1,0 m NaCl eritmasi bilan to‘liq cho‘ktirish uchun sarflangan eritma miqdori) u
holda elektrodlar potensiallari
<
c>1=0,80 +0,059 lg 0,05= 0,80-0,075=0,725 V
\
(P2=0,80 +0,059 lg 0,01= 0,80-0,116=0,684 Vbo4adi.
4
23
V - H C l; х а ж м и

---

Ekvivalent nuqtasiga yaqinlashganda Ag+ konsentratsiyasi AgCl eruvchanligiga asoslanib aniqlanadi 
va (EK) eruvchanlik ko‘rsatkichini aniqlash mumkin.
EKAgci = 1 ,7 1°-1° EKAgq=[Ag+] [ST]
[Ag+]=[Cr]=
V
1,7
1 0
-1° = 1,3 mol/l
Ekvivalent nuqtasiga elektrod potensiali
(px=°,8° + °,°59 lg
V
1 , 7
1 0
-1° = °,516
v ga teng bo‘ladi 
AgNO
3
eritmasi NSl eritmasi bilan potensiometrik titrlash egri chiziqli grafigidan ko‘rinib turibdiki 
ekvivalent nuqtasi yaqinida potensialning keskin sakrashi kuzatiladi. Bu ko‘rsatkich hosil bo‘lgan 
cho‘kmaning eruvchanligiga bog‘liq bo‘ladi. CHo‘kmaning eruvchanligi va uning eruvchanlik 
ko‘rsatkichi qancha kichik bo‘lsa, ekvivalent nuqtasida potensialning sakrashi ko‘rsatkichi shuncha 
katta bo‘ladi.
Oksidlanish-qaytarilish usuli.
Oksidlanish - qaytarilish reaksiyalarida platinali indikator elektrodining potensiali oksidlangan va 
qaytarilgan hollarda konsentratsiyasi nisbatiga bog‘liq bo‘ladi. Buni temir (II) tuzini seziy (IV) 
standart eritmasi bilan titrlash misolida ko‘rish mumkin.
Fe+2 + Se+4 * Fe+3 + Se+3
Bunga asoslanib
Fe+3 + e- * Fe+2
Se+4 + e- * Se+3
Titrlashning turli nuqtasida sistemalarning potensiali quyidagi tenglamadan aniqlanadi.
[Fe+3 ]
Ф = V°Fe+3/Fe+2 + °,°59 l g
---------------
[Fe+2]
[Ce+4]
ф=ф°Ce+4/ce+3 + °,°59 l g
-------------
[Ce+3]
Ekvivalent nuqtasigacha xos bo‘lgan elektrod potensiali Fe+ /Fe+ sistema uchun NERNS 
tenglamasidan 
topiladi, 
ekvivalent 
nuqtasidan 
keyin 
esa, 
Se+
4
/Se
+3
sistemasi 
uchun 
topiladi.Ekvivalent nuqtada quyidagi muvozanat to‘g‘ri bo‘ladi.
Ekvivalent nuqtadagi potensial qiymatini topish uchun Fe va Ce sistemalarining potensiallari 
qo‘shiladi.
[G ‘e+3] [Ce+4]
2 3 = 3°G‘e+3/C‘e+2 + S°Se+4/Se+3 + °°59 l g
-------------------------
[G ‘e+2] [Ce+3]
Fe va Ce ionlarining bir xil konsentratsiyasi qisqargandan keyin ekvivalent nuqtada elektrod 
potensiali bo‘ladi.
° +3 +2 
° +4 +3
3 Fe /Fe + 3 Ce /Ce
3ekv=
-----------------------------------
2
Oksidlanish-qaytarilish reaksiyasi uchun umumiy holda
A[°x1]+ b [Red2] = a [Red1] + b [°x2]
Ekvivalent nuqtada tenglik xosil bo‘ladi.
A[°x1]+ b[Red2] va a[Red2]= b[°x2]
24

---

i i
A