R e s p u b L i k a s I k o n s t I t u t s I y a s I n I

partiyasidan deputatlarning 23,3% i saylandi. Shuningdek, 
«Fidokorlar» partiyasining 11 ta a ’zosi, «Adolat» partiyasining 
10 ta a ’zosi saylandi. Tashabbuskor guruhlardan ko‘rsatilgan 
56 nomzoddan 14 ta kishi deputatlikka saylandi, Qonunchilik 
palatasiga saylangan deputatlar orasidan ular 11,6 foizni tashkil 
etdi.
T a ’kidlash joizki, ikki palatali parlam ent tizimida faqat 
Q onunchilik palatasig in a siyosiylashgan xususiyatga ega 
bo‘lgani bois, deputatlar birlashmalari-fraksiya va deputatlar 
guruhlari aynan mazkur palatada tuziladi.
«Q o n u n ch ilik p a la ta si t o ‘g ‘risida»gi q o n u n n in g 23- 
m oddasiga k o ‘ra, Qonunchilik palatasi deputatlari siyosiy, 
professional va boshqa asosda fraksiyalar va deputatlar guruh­
lari shaklida deputatlar birlashmalarini tuzishi mumkin.
332

---

Demak, mamlakatimiz parlamenti faoliyati bilan b o g iiq
qonun hujjatlariga muvofiq, deputatlar birlashmalarining ikki 
shakli — fraksiyalar va deputatlar guruhlari mavjud.
F raksiya siyosiy p artiy ad an k o ‘rsatiladigan d ep u tatlar 
to m onidan p artiya m an faatlarin i Q onunchilik p alatasid a 
ifodalash m aqsadida tu ziladigan va belgilangan ta rtib d a
ro ‘yxatdan oikazilgan deputatlar birlashmasidir. D eputatlar 
guruhlarini Qonunchilik palatasi tarkibiga saylangan, siyosiy 
partiyadan ko‘rsatilmagan deputatlar tuzishi mumkin.
Ovoz berish. 
Ovoz berish saylov jarayonining eng muhim 
bosqichi b o iib , aynan shu bosqichda xalqning xohish-irodasi 
amalga oshadi. Odatda, ovoz berish tadbiri saylov qonunchi- 
ligida batafsil bayon etiladi.
Ovoz berishga saylovchilar ro ‘yxatida turuvchi fuqarolar 
shaxsini tasdiqlovchi hujjatlar bilan (qator m am lakatlarda 
saylov k a rto c h k a si yoki ovoz berish h u q u q in i beruvchi 
gu v ohnom alar) y o ‘1 q o ‘yiladi. Bir q a to r m a m lak a tla rd a 
a n ’anaviy saylov bulletenlari orqali ovoz berish bilan birga 
maxsus m ashinalar vositasida ham ovoz berish am aliyoti 
mavjud. Maxsus mashinalar orqali ovoz berish saylovchilar­
ning xohish-irodasini qanday kechayotganligini kuzatish bilan 
birga saylov natijalarini tezlik bilan aniqlash imkonini beradi, 
bu esa saylov qonunchiligining buzilishi oldini oladi. Lekin 
m a sh in a la r ham o d am larg a b o ‘y sunadi, shuning uchun 
mutlaq qonuniy ovoz berish jarayonini kafolatlamaydi.
Saylov kunida o ‘zi ro ‘yxatdan o ‘tgan doimiy yashash joyida 
b o im a g a n say lo v ch ilarn in g ovoz b e rish d a q a tn a sh ish i 
masalasi jahonning turli mamlakatlari qonunchiligida turlicha 
hal qilingan. Ba’zi davlatlarda (masalan, Rossiya, Avstriya) 
shaxs saylov k u n id a o ‘zi y ash a sh jo y id a b o im a s lig i 
m um kinligini tasiqlovchi hujjat (m asalan, xorijiy davlatga 
bilet)ni taqdim qilsa, saylovga qadar ovoz berishi mumkin 
b o ia d i. Xorijiy davlatlarda doimiy yashovchi fuqarolar ham 
say lo v d an old in o ‘z d av lati elch ix o n asid a ovoz b erishi 
mumkin. K o ‘pchilik davlatlarda pochta orqali ovoz berish 
amaliyoti ham mavjud. Masalan, Germaniyada pochta orqali 
ovoz berishda saylovchi o ‘z vaqtida saylov okrugi rahbari 
(ya’ni okrug saylov organining raisi)ga pochta orqali ovoz 
berish huquqini beruvchi guvohnomasi va alohida muhrlangan 
konvertda saylov bulletenini to id irilg a n holatda jo ‘natishi 
lozim. Agar pochta saylov kunida soat 18.00 ga qadar yetib 
kelsa, ovoz berilgan hisoblanadi. Saylovchi saylov bulletenini
333

---

o ‘z q o ‘li bilan to ‘ldirganligi haqida qasam yod im zolashi 
lozim.
Saylov kunida o ‘z doimiy yashash joyida b o ‘lmaydigan 
saylovchilarning ovoz berishining yana bir usuli - ishonchli vakil 
orqali ovoz berishdir. Fransiya Saylov kodeksi ishonchnoma 
orqali ovoz berishi mumkin bo‘lgan shaxslar doirasini batafsil 
belgilagan, unga k o ‘ra, xorijda xizm at safarida b o ‘lgan, 
saylovda bevosita qatnashishga sog‘lig‘i yo‘l q o ‘ymaydigan 
fu q a ro la r ish o n ch no m a o rq ali ovoz b erish lari m um kin. 
U m um iy say lo v lard ag i ovoz b erish, o d a td a , b ir k u n d a 
o ‘tkaziladi.
0 ‘zbekiston Respublikasida ovoz berish jarayoni saylov kuni 
ovoz berish binosi uchastka saylov komissiyasi a ’zolarining 
kam ida uchdan ikki qismi hozir b o ‘lganda ochiladi ham da 
saylov kuni soat 6:00 dan 20:00 gacha o ‘tkaziladi. Ovoz berish 
vaqti va joyi to ‘g‘risida uchastka saylov komissiyasi saylovchi­
larni kechi bilan saylovga o ‘n kun qolganida xabardor qiladi135.
Saylov komissiyasining raisi komissiya a ’zolari hozirligida 
saylov qutisini muhrlaydi, saylov bulletenlari va saylovchilar­
ning ro ‘yxatlarini komissiya a ’zolari o ‘rtasida taqsim laydi 
ham da saylov boshlanganligini e’lon qiladi. Saylovchi ovoz 
berish binosiga kelgach, uchastka saylov kom issiyasining 
a ’zosiga o ‘z shaxsini tasdiqlovchi hujjatni k o ‘rsatadi hamda 
saylovchilar ro ‘yxatiga imzo q o ‘yadi. Shundan keyin unga 
saylov bulleteni beriladi. Saylov bulleteni ovoz beruvchi 
to m o n id an yashirin ovoz berish k ab in a sid a t o ‘ldirilad i. 
Saylovda saylovchi o ‘zi qarshi ovoz berayotgan deputatlikka 
nomzodlarning saylov bulletenidagi familiyasini o ‘chiradi va 
to ‘ldirilgan saylov bulletenini saylov qutisiga tashlaydi. Harbiy 
qismlar, sanatoriylar, dam olish uylari, kasalxonalar va boshqa 
statsionar davolash muassasalarida, shuningdek, olis va borish 
qiyin b o ‘lgan yerlardagi fuqarolar turgan joylarda tuzilgan 
saylov uchastkalarida ovoz beradi. Basharti ro ‘yxatga kiritilgan 
barcha saylovchilar ovoz berib b o ig an bo‘lsa, uchastka saylov 
komissiyasi istalgan vaqtda ovoz berish tugaganligini e’lon 
qilishi mumkin.