R e s p u b L i k a s I k o n s t I t u t s I y a s I n I

4-§. Saylov tizimi
Saylov tizimi 
— bu saylov o ‘tkazishga taalluqli barcha 
huquqiy hujjatlar, saylov tizimi tam oyillari, fuqarolarning 
saylov huquqlarini o ‘z ichiga olgan saylov o‘tkazish tartiblari 
ham da ularni o ‘rnatuvchi huquqiy norm alarning yig‘indisi 
tushuniladi.
Saylov tizim i davlatning dem okratik yoki dem okratik 
emasligini ko‘rsatuvchi asosiy omildir. Professor A.X.Saidov: 
«Saylov tizimi — bu fuqarolik jamiyatida davlatning vakillik 
organlarini saylash yo‘li bilan yuzaga keluvchi davlat jam oat 
munosabatlari tizimidir», — deb yozadi132.
Saylov tizimi tor m a’noda saylov natijalariga ko‘ra nomzod- 
lar o ‘rtasida mandatlarni taqsimlash uslubi hisoblanadi. Bunda 
uslublar bir qancha bo‘lib, ularning qoilanilish yakuniga ko‘ra, 
saylovlar natijasi turli davlatlarda turlicha bo‘lishi mumkin.
Saylov tizimlari turli-tum an b o ‘lib, bir davlatda amalda 
b o ‘lgan saylov tizimlari ikkinchi davlatda o ‘zini oqlamasligi 
m um kin. Bir saylov tizim ini am alga k iritish d a n oldin 
m a m lak a td ag i siyosiy k u c h la r va etn ik g u ru h la rn in g
muvozanati yaxshilab o‘rganilishi lozim. Hozirgi paytda dunyo 
mamlakatlari tajribasida saylov tizimlarining uch katta guruhi 
mavjud. Bu 
majoritar, proporsional 
va 
aralash 
saylov tizimlaridir.
Majoritar saylov tizimi 
fransuzcha «majorite» (ko‘pchilik ) 
degan so ‘zdan olingan b o iib , bunda saylovda ovozlarning 
k o ‘pchiligini olgan nomzodlar saylangan hisoblanadi.
Bu tizim qo idalarig a binoan, tegishli saylov okrugida 
belgilangan ko‘pchilik ovozni olgan nomzod yoki nomzodlar 
ro ‘yxatigina saylovda g ‘olib chiqqan hisoblanadi. M ajoritar 
saylov tizimi ham o ‘z navbatida mutlaq, malakali va nisbatan 
ko'pchilik ovozga asoslangan turlarga boiinadi.
Mutlaq ko‘pchilik saylov tizimi 
talabi shundan iboratki, 
nomzod saylangan deb hisoblash uchun u saylovchilarning 
yarm idan k o ‘pining qoilab-quvvatlashishiga, y a ’ni 50%+1 
saylovchilar ovozini olishi lozim. M asalan, saylov okrugida 
saylanish uchun 3 ta nomzod qo‘yilgan deylik (A,B,D). Berilgan 
10000 ovoz quyidagicha taqsimlandi: A — 3000, В — 1990, D