R e j a : xfx fani o’qitilisqidan maqsad

Faoliyat  jarayoni  modeli.  Faoliyat  jarayoni  modeli  ikki  elementdan,  ya`ni 

inson va muhit orasidagi to`g`ri va teskari munosabatlardan tuzilgan deb tasavvur 

qilish mumkin. Teskari munosabatlar moddiy dunyoning qarama-qarshilik umumiy 

qonunlaridan kelib chiqadi. "Inson-muhit" sistemasi ikki maqsadli bo`ladi: 

1) aniq bir natijaga erishish, 

2)  ko`ngilsiz  hodisalarni  chiqarib  tashlash  (inson  sog`lig`iga  va  hayotiga 

ziyon, yong`inlar va falokatlar). 

Shularning  kelib  chiqishi  va  shunga  o`xshash  hodisalar  oqibatida  kelib 

chiqadigan natijaga xavf deb ataladi. 

Xavflar  -  yashirin  (potentsial)  va  xaqiqiy  bo`ladi.  Yashirin  xavflar  amalga 

oshishi  uchun  aniq shartlar  bo`lishi  lozim. Bu shartlar  sabab deb  ataladi. Xavf va 

sabablarni misollarda (raqamlarda) ko`rish mumkin: 

1. So`nggi 40 yil ichida (1969-2011 y.) tabiiy ofatlar ikki marta ko`paygan; 

2. 1909 yildan 1974 yilgacha asabiy kasalliklar 24 marta ko`paygan; 

3.  Dunyoda  500  mln.ga  yaqin  nogironlar  bo`lib,  ularning  1/5  qismi  baxtsiz 

hodisa natijasida bo`lgan. 

Har  qanday  faoliyat  yashirin  (potentsial)  xavflidir.  Shu  bilan  birga  xavf 

darajasini boshqarish ham mumkin. Bu fikr mutlaqo xavfsiz faoliyat bo`lmasligiga 

asoslangan. 

Xavfsizlik - bu ayrim extimollarga asoslanib paydo bo`ladigan xavf-xatarlarni 

istisno etilgan faoliyat holatidir. Xavfsizlik - bu maqsad, HFX bo`lsa shu maqsadga 

erishish uchun qo`llaniladigan vositalar, yo`l-yo`riq, qo`llanmalar, usullardir. 

HFX  -  bu  xavf-xatarlarni  o`rganish  va  insonni  himoya  qilishni  o`rganadigan 

fandir. 

Jismoniy  tarbiya  instituti  sport  mutaxassislari    va  talabalari  favqulodda 

vaziyatlarda o‘zlarini maqsadga muvofiq tutishlari va bosqqalarni   to‘g‘ri tomonga 

yo‘naltirishlari uchun  "hayotiy faoliyati xavfsizligi" fani o‘qitiladi. 

Favqulodda  holatlar  vaqtida  intizom  kuchli    bo‘lib,pedagog  va  talabalar 

berilgan buyruqqa  rioya qilishlari shart. 

HFX  masalalari  bilan  qadim  zamonlardan  beri  ko`p  ulug`  allomalar 

shug`ullanib  kelishgan.  Masalan.  Gippokrat  eramizdan  avvalgi  460-377  yillar, 

Aristotel  eramizdan  avvalgi  384-322  yillar,  nemis  tabibi,  olimi  va  muhandisi 

---

Agrikola  1494-1555  yillar,  Mehnat  muhofazasidan  risola  yozgan  italyan  tabibi, 

Ramatssini (1633 - 1714) tozalik gigienasiga asos solgan M.V. Lomonosov (1711-

1765)  tog`  konlarida  mehnat  muhofazasi  to`g`risida  monografiya  yozgan.  XIX 

asrning ikkinchi yarmidan boshlab sanoatda texnika rivojlanishi munosabati bilan, 

bir  guruh  olimlar  xavfsizlik  muammosi  bilan  shug`ullanganlar:  Kirpichev  V.L. 

(1855-1913),  Press  A.A.  (1857-1930),  Nikolskiy  D.P.  (1855  -  1918),  Levitskiy 

V.A.  (1867-1936),  Skochinskiy  A.A.  (1874-1960),  Kaplun  (1897-1943)  va 

boshqalar. 

Ulug` o`zbek hakimi   Abu Ali Ibn Sino (980-1087) o`z ishlari bilan bundan 

1000  yil  muqaddam  gigiena  faniga  asos  solgan.  Texnosfera  va  xavfsizlik 

muammosining  rivojlanishiga  akademik  Legasov  V.A.  o`z  ilmiy  ishlarini 

bag`ishlagan. 

HFX - uchta o`zaro bog`liq masalani xal etadi: 

1. Xavflarni birday (umumlashtirish) deb hisoblash, yani ularning qiyofasiga 

qarab, koordinati va miqdoriy xususiyatlarini ko`rsatish. 

2. Sarf harajatlari va foydasini solishtirish asosida xavflardan himoya qilish. 

3. Paydo bo`lishi mumkin bo`lgan salbiy  xavflarni yo`qotish. 

Mustaqilligimizning  dastlabki  davrlarida  fuqarolarni  va  xududlarni  tabiiy 

ofatlardan,  turli  xildagi  avariyalardan  muhofaza  qilish,  fuqarolarning  mo‘'tadil 

hayot  faoliyatini  ta'minlash  borasidagi  vazifalarni  xal  etish  uchun  O‘zbekiston 

xukumati  tomonidan  1991  yilda  fuqaro  mudofasi  tizimi  fuqaro  muhofazasi