R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

19.1-rasm. MHXSKning tuzilishi

. 
Komitetning ta’sis hujjatlarida uni tashkil etish maqsadlari bayon 
qilingan. Ular asosan quyidagilar: 
­
moliyaviy hisobotlarni tuzishga doir eng muhim buxgalteriya 
standartlarini ishlab chiqish va e’lon qilish; 
­
xalqaro standartlarning dunyodagi buxgalteriya amaliyotida 
keng tarqalishiga xizmat qilish; 
­
buxgalteriya hisobi va hisoboti sohasidagi milliy qonunchilikni 
takomillashtirish va uyg‘unlashtirish bo‘yicha har tomonlama yordam 
berish. 
Buxgalterlarning xalqaro federatsiyasi (BXF) XBSK ishida 
yordam beradi, komitet xalqaro buxgalteriya hisobi standartlarini 
belgilash hamda bu masalalar bo‘yicha boshqa tashkilotlar: milliy fond 
birjalari, Osiyo va Tinch okeani mamlakatlari buxgalterlarining 
Konfederatsiyasi, buxgalterlarning Yevropa Ittifoqi, Amerika davlatlari 
buxgalteriya hisobi assotsiatsiyasi kabi professional buxgalterlarning 
mintaqaviy tashkilotlari bilan muzokaralar olib borish va hamkorlik 
qilishga vakolatli deb tan olingan. 
BXF buxgalterlar faoliyatining axloqiy, ta’lim va auditorlik 
yo‘nalishlari bo‘yicha ish olib boradi. Federatsiya tarkibida kasb axloqi, 
rejalashtirish, mintaqaviy tashkilotlar, jumladan 5 yilda bir marta xal-
qaro kongress o‘tkazadigan komitet kabi doimiy faoliyat ko‘rsatadigan 
komitetlari mavjud. 
Buxgalteriya hisobini standartlashtirish muammolari bilan BMT 
ham shug‘ullanadi. BMT qoshida hisob va hisobotning xalqaro 

Разъяснения Международных Стандартов Финансовой Отчетности. Учебно-спровочное пособие, 
«КIТАП», Алматы – 2001. С.25 
Vasiylar
(har xil mintaqalar va 
kasbdagi 19 kishi) 
Standartlar bo‘yicha 
maslahat kengashi 
Boshqaruv
(kengash) 
(14 kishi) 
Interpretatsiya bo‘yicha 
doimiy komitet 

---

488 
standartlari bo‘yicha hukumatlararo ekspertlar ishchi guruhi tashkil 
etilgan. Bu guruhning maqsadi quyidagilardan iborat: 
­
transmilliy kapital hisobi va hisobotini o‘rganish; 
­
buxgalteriya hisobining milliy va mintaqaviy standartlarini 
ishlab chiqish va qo‘llashga ko‘maklashish; 
­
moliyaviy axborotlarni ochish 
sohasida rivojlanayotgan 
mamlakatlar manfaatlarini himoya qilish. 
Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari komiteti (MHXSK) 
buxgalteriya hisobi bo‘yicha standartlarni chiqaradigan, yagona rasmiy 
tan olingan xalqaro tashkilot hisoblanadi. Hozirgacha buxgalteriya 
hisobining muammolarini qamrab oluvchi quyidagi 37 ta moliyaviy 
hisobot xalqaro standartlari nashr qilingan (19.2-jadval). 
Har bir standart uni ishlab chiqishda asos bo‘luvchi maqsad va 
konsepsiyalar mazkur standartga kiruvchi masalalar ro‘yxati; ishlati-
ladigan atamalarning ta’rifi; ushbu standartni qo‘llash mezonlari; 
hisobga olish metodlari va o‘lchash asboblari; axborotlarni ochish 
usullari va tushuntirish izohlarini o‘z ichiga oladi. 
Xalqaro buxgalteriya standartlari tavsiya tavsifiga ega bo‘lib, 
ularni qo‘llash alohida davlat organlariga bog‘liq. 
Ayrim mamlakatlar Malayziya, Singapur, Zimbabve xalqaro 
standartlardan bevosita milliy standartlar sifatida foydalansalar, 
boshqalari (Misr, Hindiston, Keniya) ularga asosan o‘zlarining milliy 
standartlarini ishlab chiqadilar. AQSH, Kanada, Buyuk Britaniya va 
Avstraliyada milliy hisob tizimlari shu tarzda rivojlanganki, ularning 
milliy hisob standartlari xalqaro standartlarga mos keladi. 
Xalqaro standartlarda, qoidaga ko‘ra, faqat ayrim vaziyatlargina 
qat’iy chegaralab qo‘yilgan. Masalan, №7- «Moliyaviy instrumentlar – 
yoritish» nomli MHXS(IFRS)da e’lon qilinadigan moliyaviy hiso-
botlarga kiritilishi lozim bo‘lgan axborotlarning majburiy minumi 
belgilangan. Ammo ushbu hisobotlarning aniq shakllari taklif qilin-
magan. Bu masala korxonalar yoki milliy hisob organlarining ixtiyoriga 
havola qilinadi. 
Bunday uslub moliyaviy hisobotning xalqaro standartlarini turli xil 
sharoitlarda joriy qilish imkoniyatini oshirishi va xalqaro standartlarni 
hisobga olgan holda buxgalteriya hisobining milliy standartlarini ishlab 
chiqishni osonlashtiradi. 

---

489