R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

5.6-rasm. Schotlar o‘rtasidagi mantiqiy bog‘liqlik. 
0410-«Patentlar, litsenziyalar va nou-xau» schoti 
Debet Kredit 
Boshlang‘ich qoldiq 100 000 2. Patent sotildi ……...... 90 000 
4. Boshqa korxonaning ustav 
kapitaliga
ulush sifatida berildi…… 120 000 
1) Litsenziya olindi …… 80 000
3) Litsenziya ro‘yxatdan
o‘tkazildi va kirim
qilindi 200 000
Jami kirim
(debet oborot) 280 000
Jami chiqim
(kredit oborot) ….............. 210 000 
Yakuniy qoldiq ………. 170 000
Oxirgi qoldiq manfiy bo‘lishi mumkinmi degan savol tug‘iladi? 
Ha, mumkin. Bu ko‘p hollarda, agar u yoki bu aktiv hisobot oyining 
oxirgi sanalarida mol yetkazib beruvchi tomonidan taqdim etilgan 
hujjatlarsiz qabul qilingan hollarda bo‘lishi mumkin. Bunday vaziyatda 
mazkur davrda xarajatlar qilinganda salbiy qoldiq chiqadi. Shunga 
3 
4 
1 
5 
2а 
2b 
6410-«Budjetga to‘lovlar
bo‘yicha qarz» schoti 
6710-«Xodimlar bilan mehnat 
haqi bo‘yicha hisob-kitoblar» 
schoti 
2010-«Asosiy ishlab 
chiqarish» schoti 
9420-«Ma’muriy xarajatlar» 
schoti 
4210-«Mehnat haqi bo‘yicha 
berilgan bo‘naklar» schoti 
5010-«Milliy valutadagi pul 
mablag‘lari» schoti 
D-t 
K-t 
D-t 
K-t 
D-t 
K-t 
D-t 
K-t 
D-t 
K-t 
D-t 
K-t 

---

128 
qaramasdan, aktiv schotning umumiy tuzilishini buzmaslik uchun, 
hisobot oyining oxiriga bunday qoldiq baribir schotning debet tomoniga, 
ammo qizil siyoh bilan yoziladi. 
Kelgusi hisobot oyida mol yetkazib buruvchidan hujjatlar olinishi 
bilan bunday nomuvofiqlik tuzatiladi. 
Schotlarda qoldiq (saldo) chiqarishni matematik modellar orqali 
ifodalash mumkin. Oldingi belgilar va misoldan foydalanib aktiv 
schotlarda oxirgi qoldiq (saldo) chiqarishning matematik modelini 
quyidagicha tuzamiz: