R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

2.2-rasm. Buxgalteriya hisobining boshqa fanlar bilan aloqadorligi. 
 
Buxgalteriya 
hisobi 
Gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy
fanlar bloki 
Matematik va tabiiy-ilmiy
fanlar bloki 
Matematik 
programma- 
lashtirish 
Ehtimollar 
nazariyasi va 
matematik statistika 
Oliy matematika, 
Statistikaning 
umumiy nazariyasi 
Informatika va 
axborot 
texnologiyalari 
Maxsus fanlar bloki 
Moliyaviy hisob 
Audit 
Moliyaviy va boshqaruv tahlili 
Boshqalar 
Falsafa 
Iqtisodiyot 
nazariyasi 
Sotsiologiya 
Psixologiya 
va boshqalar 
Umumkasbiy fanlar bloki 
Statistika 
Soliqlar va
soliqqa 
tortish 
Moliya 
bozori 
va qimmatli 
qog‘ozlar 
Buxgalteriya hisobi 
nazariyasi. 
Iqtisodiy tahlil 
nazariyasi. 
Makroiqtisodiyot. 
Mikroiqtisodiyoy. 
Iqtisodiyot. 
Boshqaruv hisobi 
Menejment va
marketing 
asoslari. 
Sug‘urta ishi. 
Investitsiyalar
ni tashkil etish 
va moliyalash- 
tirish 
Milliy va 
jahon 
iqtisodiyoti. 
Boshqalar
Pul, kredit va 
banklar. 
Moliya 

---

27 
Buxgalteriya hisobining 
huquqqa oid ilmiy fanlar
va 
huquq 
amaliyoti
bilan o‘zaro bog‘liqligi alohida ahamiyatga ega. Xo‘jalik 
yurituvchi subyektlar va davlat ular o‘rtasida shartnomalarni tuzish va 
bajarish jarayonida ma’lum huquqiy makonda aks ettiriladigan hamda 
tartibga solinadigan, xususan subyektlarning mulkiy o‘zaro munosa-
batlari, amal qiladi. Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning davlat bilan 
o‘zaro munosabatlari huquqning turli sohalari, soliq, bojxona, mehnat, 
moliya va hokazolarga taalluqli bo‘lgan, qonun va qonunosti hujjatlari-
ning majmui bilan belgilanadi. Yurisprudensiya asoslari va konkret 
huquqiy normalarning ahamiyati har bir buxgalter to‘g‘ri ishlashining 
muhim sharti hisoblanib, moddiy javobgar va boshqa shaxslarni nazorat 
qilish, ular tomonidan amalga oshirilgan xo‘jalik muomalalarining 
qonuniyligini aniqlashga yordam beradi. Ta’kidlash joizki, buxgalteriya 
hisobining asosiy tamoyillari va tashkil etilishi yuqori qonunchilik 
hamda ijro organlari tomonidan huquqiy tartibga solinadigan obyektlar 
hisoblanadi. 
Buxgalteriya ishida 
psixologiya asoslarini bilish
katta rol 
o‘ynaydi. Buxgalterga har xil shaxsiy manfaatlar tufayli chetdan turli 
psixologik ta’sir o‘tkazilishi mumkin. Uning o‘zaro munosabatlari, 
ayniqsa, hozirgi vaqtda u ishlaydigan xo‘jalik yurituvchi subyekt 
rahbariyati va mulkdorlari bilan murakkab kechadi.
Bunda buxgalterga ish layoqatini saqlash, katta hajmdagi davriy va 
yillik hisobotlarni tuzish davrida asabiy zo‘riqishlarni yengish uchun 
ulkan psixologik muqimlik zarur.
Masalan, jamiyatda aviatsiya psixologiyasi, boshqaruv psixolo-
giyasi kabilar mavjud ekan, buxgalterlik mehnatining psixologik 
jihatlariga ham e’tiborni kuchaytirish lozim.
Buxgalter faoliyatida umumaxloqiy me’yorlarning ahamiyatini 
bilish bilan bir qatorda maxsus 
professional axloq
kategoriyalarining 
shakllanishiga ham alohida e’tibor qaratish zarur. Bu yerda nafaqat 
axloq talablarining darajasi oshadi, balki ular yangi sifat ahamiyatiga 
ham ega bo‘ladilar. Boshqa sohalarda umuman zararsiz hisoblangan 
obyektivlik elementlari, agar ular xo‘jalik yurituvchi subyekt holati 
to‘g‘risida yaxshi fikr shakllantirishga intilish, buxgalteriya hisobini 
tashkil etish hamda yuritish jarayonida