R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

13-operatsiya.
«Toshelektrtarmoqlari» korxonasi tomonidan 
taqdim qilingan schot-fakturaga muvofiq iste’mol qilingan elektr 
energiyasi uchun qarzdorlik quyidagicha:
a) ishlab chiqarish binolarini yoritish uchun 25 000 so‘m 
b) umumishlab chiqarish ehtiyojlari uchun 15 000 so‘m. 
Jami
40 000 so‘m. 
Elektr energiya xarajatlari mahsulot ishlab chiqarish bilan bog‘liq 
bo‘lgan xarajatlarning bir qismi bo‘lib, uning tannarxiga qo‘shiladi. 
Ushbu xarajatlarni muayyan mahsulot turlariga qo‘shish ishlab 
chiqarishni tashkil etish va boshqarish xarajatlari taqsimlanganidan 
so‘ng amalga oshiriladi. Shuning uchun iste’mol qilingan elektr 
energiyasi 2510-«Umumishlab chiqarish xarajatlari» schotining debetiga 
olib borilishi lozim. Ayni vaqtda «Toshelektrtarmoqlari» korxonasi 
oldida vujudga kelgan kreditorlik qarzi 6990-«Boshqa majburiyatlar» 
schotining kreditida aks ettiriladi.
Debet 2510-«Umumishlab chiqarish xarajatlari» schoti 40 000 so‘m 
Kredit 6990-«Boshqa majburiyatlar» schoti 40 000 so‘m 
14-operatsiya.
Binoni joriy ijaraga olish shartnomasi bo‘yicha 
ijaraga olingan omborxona binosi uchun 2012-yilning 2 va 3-choragi 
uchun 6 oylik ijara to‘lovi bo‘yicha ijaraga beruvchiga qarz summasi 
60000 so‘mni tashkil etadi. Ushbu qarzdorlik hisobot davriga taalluqli 
bo‘lmaganligi uchun kelgusi davr xarajatlari hisoblanadi. Keyinchalik 
oy sayin to‘lovning 1/6 miqdorida, bir me’yorda mahsulot tannarxiga 
qo‘shib boriladi. Shu munosabat bilan qarzdorlik vujudga kelgan paytda 
ijara to‘lovining umumiy summasi 3110-«Oldindan to‘langan ijara haqi» 
schotining debeti va 6910-«To‘lanadigan qisqa muddatli ijara» schoti-
ning kreditida aks ettiriladi.
Debet 3110-«Oldindan to‘langan ijara haqi» 60 000 so‘m 
Kredit 6910-«To‘lanadigan qisqa muddatli ijara» 60 000 so‘m 
15-operatsiya.
Hisobot oyi oxirida umumishlab chiqarish 
xarajatlari o‘rnatilgan taqsimlash bazasiga asosan, bilvosita yo‘l bilan 
«V» va «G» mahsulotlarning tannarxiga qo‘shilgan. Bilvosita 
xarajatlarni taqsimlash-da taqsimlash bazasi sifatida ko‘pincha asosiy 
ishlab chiqarishdagi xodimlarning ish haqi summasi qabul qilinadi. 
Bizning misolimizda u 300000 so‘mni tashkil etgan (
3-
 
operatsiyaga 
qarang
).

---

288 
Ushbu summa muayyan mahsulot turlariga quyidagi hisob-kitobga 
muvofiq olib boriladi: 
1. Belgilangan taqsimlash bazasi (asosiy ishlab chiqarishdagi 
xodimlarning ish haqi summasi 300000 so‘m)ga nisbatan umumishlab 
chiqarish xarajatlarining o‘rtacha foizi: 
101731,5 – x (%), 
300000 – 100% 
x= 
%
34
300000
100
5
,
101731

x
2. Umumishlab chiqarish xarajatlari summasining taqsimlanishi: 
«V»mahsulotga: 101731,5 x 34,0: 100 = 34589 so‘m 
«G» mahsulotga: (101731,5 – 34589): 100 = 67142,5 so‘m 
Analitik hisobda «V» mahsulotga 34589 so‘m, «G» mahsulotga 
esa 67142,5 so‘m taqsimlanadi.
Sintetik hisobda ko‘rsatilgan xarajatlarning umumiy summasi 
101600 so‘m 2010-«Asosiy ishlab chiqarish» schotining debetiga 
yoziladi. Ushbu muomala schotlarda quyidagicha aks ettiriladi.: 
Debet 2010-«Asosiy ishlab chiqarish» schoti
101731,5 so‘m 
Kredit 2510-«Umumishlab chiqarish xarajatlari» schoti 101731,5 so‘m 
Ushbu 
muomaladan 
so‘ng 
2510-«Umumishlab 
chiqarish 
xarajatlari» schoti yopilib, 2010-«Asosiy ishlab chiqarish» schotida esa 
analitik 
schotlar 
bo‘yicha 
ishlab 
chiqarilgan 
«A» va «B» 
mahsulotlarning haqiqiy tannarxi shakllanadi.