R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

16.4. Buxgalteriyaning tashkiliy tuzilmalari 
 
Buxgalteriya korxonani zarur va mustaqil tarkibiy bo‘linmasi bo‘lib, 
uni bosh buxgalter boshqaradi. Buxgalteriya apparatining tuzilishi 
korxonaning boshqaruv tuzilmasi, ishlab chiqarish texnologiyasi, hisob 
ishlarining hajmi va texnik vositalar mavjudligiga bog‘liq. Shu munosabat 
bilan hozirgi vaqtda buxgalteriya tuzilmasini tashkil etishning asosiy 3 ta tipi 
shakllangan (16.4-rasm). 
Buxgalteriya chiziqli tashkil etilganda barcha buxgalteriya xodimlari 
bevosita bosh buxgalterga bo‘ysunadi. Bundan buxgalteriya apparati 
tuzilmasi xodimlar soni 7-9 kishidan iborat bo‘lib, uncha katta bo‘lmagan 
korxonalarda qo‘llaniladi. 
Buxgalteriya bajariladigan hisob ishlarining funksional belgisi 
bo‘yicha tashkil etilganida bo‘limlar (guruhlar) tuziladi. Masalan, mehnat 
haqi hisoblash bo‘limi; moddiy bo‘lim, nafaqa bo‘limi kabilar bo‘lib, ularga 
katta buxgalter boshchilik qiladi. 

---

423 
 
16.4-rasm. Buxgalteriyaning tashkiliy tuzilmasi. 
16.5-rasm. «Mehnat» agrofirmasi buxgalteriyasining funksional 
belgi bo‘yicha tuzilishi. 
Bu holda bosh buxgalterning farmoyishlari tegishli bo‘lim 
(guruh)larning katta buxgalterlariga yetkazilib, ular aniq bajaruvchini 
tayinlaydi va nazorat qiladi. Buxgalteriyaning bunday tuzilmasi ko‘plab o‘rta 
va ayrim yirik korxonalarda qo‘llaniladi. Bajariladigan hisob ishlarining 
Korxona buxgalteriyasi tashkiliy tuzilishining variantlari
Chiziqli 
Funksional belgi bo‘yicha 
Korxonaning tarkibiy 
bo‘linmalari bo‘yicha
Moddiy bo‘lim
– Tovar-moddiy zaxiralarni xarid qilish, ularning kirimi va chiqimi. Ushbu 
guruhda asosiy vositalar hisobi ham yuritiladi. 
Mehnatga haq to‘lash bo‘limi 
– mehnat sarfini, unga haq hisoblash, mehnat haqi fondidan 
foydalanish nazorati, korxona xodimlari bilan barcha hisob-kitoblar.