Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

Инфрақизил нурланишлар 
(иссиқлик радиацияси)га 1мм 
дан 780 нм тўлқин оралиғида юзага келади. Унинг манбалари – 
қуѐш, эритилган металл, электр ѐйи, олов, ускуна ва 
жиҳозларнинг қизиган юзалари, чўғланма чироқлар ва б.
Инфрақизил нурлар тери тўқималари орқали ўтиб, тананинг 
иссиқлик ростлашувига салбий таъсир этади. Узоқ вақт ИҚ 
нурлар таъсирида бўлиш терининг қизаришига, куйишига, кўз 
тўр 
пардасининг 
шикастланишига, 
тана 
ҳароратининг 
кўтарилишига олиб келади. Ёзнинг иссиқ ойларида офтоб уриши 
ҳоллари ҳам учрайди. 

---

145 
УБ ва ИҚ нурлардан ҳимояловчи шахсий ҳимоя воситаларига 
махсус кийимлар, қўлқоп, кўзойнак, пойабзал, ҳимояловчи 
каскалар киради. 
Ионли нурланишларни аниқлаш усуллари
Радиоактив нурланишларни аниқлаш ва ўлчаш учун қуйидаги 
усуллардан фойдаланилади. 
Ионизацион усул. 
Газли муҳитда радиоактив нурлар 
таъсирида нурланишгача бўлган электрон нейтрал молекулалар 
ва атомларнинг ионлашуви юзага келади. Электр майдони 
таъсирида ионлашган газли муҳитда зарядланган заррачаларнинг 
йўналтирилган ҳаракати вужудга келади. Ионлашган ток 
миқдорини ўлчаб, радиоактив нурланиш интенсивлиги ҳақида 
хулоса қилинади. 
Фотографик усул. 
Радиоактив нурланиш таъсирида бромли 
кумуш молекулаларини парчаланишига асосланган.
Ўлчаш оралиғи 0-10Рентген. 
Афзаллиги
– ҳужжатлашганлиги.
Камчилиги
– жараѐннинг 
мураккаблиги. 
 Кимѐвий усул. 
Айрим моддаларнинг молекулаларини 
радиоактив нурлар таъсирида парчаланиб, янги кимѐвий 
бирикмалар ҳосил қилиш хусусиятига асосланган.
Афзаллиги: 
- тирик тўқималарнинг ютувчанлик хусусиятига яқин муҳит 
ҳосил қилиш имконияти; 
- радиациянинг юқори даражасида ҳам ўлчаш мумкин.