Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

Электр хавфсизлиги
деб инсонларни электр токи, электр 
ѐйи, электромагнит майдони ва статик электр токининг хавфли 
ва зарарли таъсиридан ҳимоя қилишга қаратилган ташкилий ва 

---

162 
техник тадбирлар ҳамда воситалар тизимига айтилади. 1862 йили 
Де Меркю электрдан жароҳатланиш тўғрисида батафсил 
маълумотларни ѐритди. XX асрда австралиялик врач инсонни 
электр токи ўлдириши мумкинлигини, лекин ток билан инсонни 
ўлдириш қийинлиги тўғрисида хулоса қилди.
Электр токининг инсон танасига таъсири бир неча омилларга, 
жумладан, ток кучига, инсон танасининг электр токига 
каршилигига, кучланиш миқдорига, ток турига ва частотасига, 
токни таъсир этиш вақтига, токнинг инсон танаси бўйлаб утиш 
йўлига ҳамда инсоннинг шахсий хусусиятларига боғлиқ бўлади.
 
Электр токи инсонга уч хил, яъни, кимѐвий, иссиқлик ва 
биологик таъсир кўрсатади. Кимѐвий таъсирда инсон танасидаги 
қон ва бошқа органик суюқликлар бузилиши мумкин. Иссиқлик
таъсирида эса тананинг айрим қисмларида куйиш ҳосил бўлади. 
Биологик таъсирда тананинг тирик ҳужайраларини кўзғалиши ва 
уйғониши 
оқибатида 
мускулларни 
ихтиѐрсиз 
равишда 
тортишиши, қисқариши юзага келади.
Юқоридагиларга мос ҳолда, электр токининг инсон танасига 
таъсири электр зарба, электр куйиш ва электр шикастланиш 
кўринишида бўлиши мумкин. Ушбу таъсирлар ичида электр 
зарба энг хавфли ҳисобланади ва у электр токининг инсон 
танасидаги муҳим аъзолари: юрак, ўпка, асаб тизими ва бошқа 
шу каби аъзолари орқали ўтиши натижасида юзага келади.
 
Электр куйишлар эса қуйидаги икки хил кўринишда бўлади: 
бевосита ѐки контактли – бундай ҳолат инсон танасининг электр 
қурилмаларидаги ток ўтказувчи қисмлар билан яхши контактда 
бўлмаслиги натижасида юз беради; билвосита электр 
симларининг қисқа туташуви оқибатида эриган металл 
парчаларининг сачраши ѐки электр ѐйларидаги учқунлар 
таъсирида юз беради.