Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

Яшаш (фаолият) муҳити 
– инсон ҳаѐти, фаолияти, соғлиғи 
ва наслига тўғридан-тўғри ѐки билвосита, бирдан ѐки узоқ вақт 
давомида таъсир этувчи хавфли омиллар мажмуи билан 
характерланувчи муҳит тушунилади.
Хавфли омиллар – 
физикавий, кимѐвий, биологик, психофи-
зиологик ва ижтимоий характерда бўлиши мумкин.
Яшаш муҳити биосфера, техносфера, ҳудуд, ишлаб чиқариш 
муҳити, маиший муҳит ва бошқа кўринишларда бўлади. 
Биосфера
– ер юзининг литосфера (ернинг устки қатлами), 
гидросфера (сув билан қопланган қисми), тропосфера ( 
атмосферанинг пастки қатлами) дан иборат инсон яшаѐтган 
қисмидир. Инсоннинг ўзгартирувчан ҳаѐтий фаолияти таъсирида 
биосфера қисмларга ажралади ва техносфера, ҳудуд, ишлаб 
чиқариш муҳити, маиший муҳит ва бошқа кўринишдаги 
объектлар юзага келади. 

---

10 
 Техносфера
– инсон томонидан биосферани ўзининг мате-
риал ва ижтимоий-иқтисодий манфаатларига мос келтириш 
мақсадида турли хил техник воситалар ѐрдамида ўзгартирилган 
қисми (шаҳар ҳудуди, ишлаб чиқариш ҳудуди ва б.) 
Ҳудуд
– биосфера ѐки техносферанинг умумий табиий ва 
ишлаб чиқариш тавсифига эга бўлган чегараси. 
Табиий муҳит
– маълум бир субъектнинг ҳаѐтий фаолияти 
кечадиган табиий шароитлар ва объектлар мажмуи. 
Ижтимоий муҳит
– инсон ўз эҳтиѐжларини қондириш, 
тажриба ва билимлар орттириш, уларни ўзаро алмашиш 
мақсадида ташкил этадиган ва фойдаланадиган муҳит. 
Ишлаб чиқариш муҳити
– инсоннинг меҳнат фаолияти 
амалга ошадиган майдон. 
Инсоннинг ҳаѐтий фаолият муҳити қулай (“комфорт”), рухсат 
этилган, хавфли ва фавқулотда хавфли ҳолатларда бўлиши 
мумкин. 
Қулай муҳит
– инсоннинг ҳаѐти ва соғлиғи кафолатланган, 
иш қобилияти тўлиқ таъминланган, салбий таъсир этучи омиллар
бартараф этилган ҳаѐтий фаолият шароитидир.