Quv ishlari bo`yicha direktor o`rinbosari

Mutloq samaradorlik h a r doim olingan natijaning u n i olish u ch u n z a rur bo'lgan xarajatlarga nisbatini ifodalaydi. Dastlabki ishlab chiqarish b o 'g 'in id a mutlaq samaradorlik mahsulotning xili, hajmidan q a t’iy nazar foydaning miqdoriga asoslanadi. M u tlo q s am a rad o rlik n i (C ) an iq la sh u su lla ri q o 'y id ag i ta rtib d a berilgan:

Samaradorlikni ta’minlash tannarxni (xarajatlarni) kamayishiga asoslangan

korxonalarda tarmoqning samaradorlik normativ I koeffitsiyenti (En) solishtiriladi. Agar haqiqiy samaradorlik koeffitsiyent normativ darajasidan katta bo‘lsa, kapital qo'yilmalar samarador hisoblanadi. Mutlaq samaradorlikning yuqoridagi aniqlash usullari faqat qiymat ko‘rsatkichlariga asoslanadi. Bu ko 'rsatkichlar bilan birga sarf-xarajatlarning qoplanish muddati ham topiladi:

Bu muddat belgilangan normativ me’yoridan qancha kam bo‘lsa,samaradorlik darajasi shuncha yuqori hisoblanadi. Formulalarning aksibir so'mlik xarajat hisobiga qancha foyda olinishini ko'rsatadi. Resurslarning foydalilik koeffitsiyenti q an ch a k o ‘p 1 ga intilsa, foydalilik darajasi shuncha yuqori hisoblanadi.

Bu yerda: T x .F - korxonada olingan foyda yoki xarajatlarning kamayishi hisobiga xarajatlami qoplanish muddati;

К - kapital;

Xm , Xm2 — chora-tadbirlar amalga oshirmasdan va amalga oshirilgandan

keyingi maksimal foyda — M R (Q).

Qiymat ko'rsatkichlardan tashqari, ularning kamchilligini toldirish

uchun qo‘shimcha ravishda natural ko'rsatkichlardan ham foydalaniladi.

Bular: m a te r ia lla r s ig 'im i, fo n d q a y tim i, x om a sh y o n i m a h su lo t birligiga to ‘g ‘ri keladigan natural miqdoridagi sarfi va boshqalar Bozor talabini qondirishning, turli xil x o ‘jalik va texnik vazifalami hal etishning variantlari, yo'llari k o ‘p. Shulardan eng foydalisini ajratib olish iqtisodiyotning asosiy maqsadi. U lar qo'yidagilar: - yangi korxonani qurish yoki ishlab tuiganini kengaytirish va qayta jihozlash;

— bir-birining o ‘m ini bosa oladigan xomashyolardan foydalanish va mahsulotlar ishlab chiqarishni y o ‘lga qo'yish;

— eski texnika o 'rn ig a yangi, takomillashgan, u n um d o r va sifatlilarini kiritish;

- ishlab chiqarishni ixtisoslashirish va korxona laming yirikligini tanlash;

— quriladigan korxonalaming joyini tanlash;

- ishlab chiqarish q uw a tin i oshirish yo'llari va ishlab chiqarishni

tahlil etish usullarini tanlash.

Demak, iste’mol bozorining sanoat mahsulotlariga b o ‘lgan talabini q o n d irish y o ‘lla rin i ta n la sh d a u n in g ishlab ch iq a rish d a k etad ig an ijtimoiy mehnat sarfining eng kam miqdorda b o ‘lishiga yoki xarajatlar eng ko‘p iqtisodiy samaradorlikni ta ’m inlashga asoslahishi zarur. Bu optimallashtirish usullaridan foydalanish asosida hal etiladi. Bir variantning ikkinchi variantga nisbatan afzalligini va foydalilik darajasini aniqlash usuli nisbiy samaradorlik usuli deyiladi. Nisbiy sam arad o rlik v a rian tla rd an b irontasining afzalligini, foydaliligini texnik iqtisodiy jih a td an asoslash uchun hisoblab chiqariladi. Bunda natija sifatida mahsulot tannarxining kamayishi o ‘rganiladi. Yangi texnika yoki yuqorida ko'rsatilgan boshqa tadbirlar uchun sarflanadigan kapital m ab lag 'la ri (sa rm o y alar) sam arad o rlig in i ta ’m in la sh b ir xil hajmdagi mahsulot tannarxini pasaytirish hisobiga erishiladi:

X + E nK -m in

Bunda: En — samaradorlikni normadagi koeffitsiyenti — 0,15 ga teng.E ng fo y d a li v a r ia n tla rn i ta n la s h ish lab c h iq a rish n in g m u tla q samaradorligi k o 'rsa tk ich la rin i taqqoslashning maxsus usullari bilan topiladi.

Isy=[(Xmi + En-K1) - (X m2+En -K2) ]Q 2