Qurulishni boshqarish fakulteti metrologiya standartlashtirish va maxsulot sifati menejmenti

s
S
H
h
=
(11) 

---

bunda S – idish kesimining yuzasi, m
2
; s – naycha kesimining yuzasi, m
2
;
(9) va (10) tenglamalardan quyidagi kelib chiqdi: 
),
)(
1
(
1


−
+
=
S
s
hg
P
орт
(12) 
Agar s/S – nisbat 1/400 dan ortiq bo’lmasa, N kattalikni e‘tiborga olmasa 
bo’ladi: 
)
(
1


−
=
hg
P
орт
(13) 
Suyuqlikli manometrlar bilan o’lchanadigan bosimning yuqori chegarasi 
asbobning katta-kichikligiga bog’liq. 
Tajribada asboblar 0,196 MN/m2 (2 kgk/sm2) dan oshmaydigan bosimni 
o’lchash uchchun ishlatiladi. 
Mikromanometrlar. Juda kichik bosimlarni o’lchash uchun og’ma naychali 
mikromanometrlar ishlatiladi. 
Naychaning holati og’ma bo’lgani sababli o’lchanayotgan bosimni 
muvozanatlaydigan suyuqlik ustunining uzunligi: 
sina
n
h

=
, (14) 
bunda n- suyuqlik meniskining shkala bo’yicha siljishi, m. 
Bunday asboblar 157…980 N/m2 (16…100 mm suv. ust.) chegaradagi 
bosimlarni o’lchashga muljallangan. Bu asboblarning hatosi ±1,0% dan oshmaydi.

---

Qalqovichli difmanometrlar. Qalqovichli difmanometrlarning ishlash 
prinsipi kosali manometrlarnikiga uxshash, ammo ularda bosimni o’lchashda 
kosadagi suyuqlik sathining o’zgarishi natijasida qalqovichning siljishidan 
foydalaniladi. Uzatish qo’rilmasi yordamida qalqovichining siljishi strelkaga 
uzatiladi. Bu asboblar ko’pincha bosimning o’zgarishini o’lchash uchun ishlatiladi. 
2-rasmda qalqovichli difmanometr chizmasi ko’rsatilgan. Katta bosim 
beriladigan idish musbat, kichik bosim beriladigan idish manfiy deyiladi. Musbat 
idishga Р
1
>Р
2
bosim berilganda undagi suyuqlik sathi h
2
ga pasayib, manfiy 
idishdagi sath h
1
ga kutariladi. Р
1
-Р
2
bosimlar ayirmasi suyuqlik ustunining h 
uzunligi orqali muvozanatlashadi:
....
h
h
h
2
1
+
=
(15) 
tizimning muvozanat sharti quyidagi formula orqali ifodalanadi: 
)
-
(
hg
P
-
P
1
2
1



=

=
P
(16) 

---

bunda ∆Р – bosimlarning o’zgarishi, N/m
2
;

– difmanometr ichidagi 
suyuqlikning zichligi, kg/m
3
. 
Silindr shaklidagi idishlar uchun bu shart quyidagi tenglama orqali 
ifodalanadi. 
2
2
1
1
h
S
h
S
=
(17) 
bunda S
1 
– manfiy idish kesimining yuzasi, m
2
; S
2 
– musbat idish kesimining 
yuzasi, m
2
;
yoki 
4
/
4
/
2
2
2
D
h
d


=
(18) 
bu еrda d va D – manfiy va musbat idishlarning diametri, m. 
2
2
2
1
/
d
D
h
h
=
(19) 
(9) tenglamani (5) ga qo’ysak. quyidagiga ega bo’lamiz 
)
/
1
(
2
2
2
d
D
h
h
+
=
(20) 
(9) ni (6) ga qo’yamiz: 
)
/
1
(
2
2
2
2
1