Qurilish mexanikasi va inshootlar zilzilabardoshligi

Umumiy noma’lumlar soni n ramaning kinematik noaniqlik darajasi sonini ifodalaydi.
Burchakli ko‘chishlar soni nb – ramaning bikr tugunlarining soniga teng bo‘ladi. CHiziqli ko‘chishlar sonini aniqlash uchun ramaning har bir bikr tuguniga va bikr tayanchiga sharnir kiritish yo‘li bilan yangi geometrik o‘zgaruvchan sharnirli sxema hosil qilinadi. Bu sharnirli mexanizmning erkinlik darajasi ramaning chiziqli ko‘chishlari soniga teng bo‘ladi.
nch = W = 3D - 2SH – ST (32.2)
Misol. 32.2-rasm, a da berilgan ramaning kinematik noaniqlik darajasi aniqlansin.
Yechish: Ramaning kinematik noaniqlik darajasi (14.1) formulaga asosan aniqlanadi.
n= nb + nch
Ramaning bikr tugunlari soni 6 ga tengligidan, burchakli ko‘chishlar soni nb = 6 bo‘ladi.
Ramaning chiziqli ko‘chishlari sonini aniqlash uchun, uning bikr tugunlari va tayanchlariga sharnir kiritib, geometrik o‘zgaruvchan sharnirli sxema bilan almashtiramiz (32.2-rasm, b) va bu sharnirli sxemaning erkinlik darajasini (32.2) formula yordamida hisoblaymiz.
nch = 3*9 – 2*10 - 4 = 27 - 24 = 3
Demak, rama tugunlarining chiziqli siljishlari soni nch= 3 ga teng bo‘lar ekan.
Shunday qilib, ramadagi noma’lumlar soni
n = 6 + 3 = 9 bo‘ladi.

Ko‘chishlar usulining asosiy sistemasi.

Kuchlar usulida asosiy sistema statik noaniq ramani ortiqcha bog‘lovchilardan ozod qilish yo‘li bilan tanlangan edi. Bu holda asosiy sistema statik aniq va geometrik o‘zgarmas bo‘lishi shart edi.
Ko‘chishlar usulida esa asosiy sistema – berilgan ramaga, tugunlarining burchakli va chiziqli ko‘chishlariga qarshilik ko‘rsatuvchi 2 xil bog‘lovchilar kiritish yo‘li bilan hosil qilinadi. Birinchi xil bog‘lovchilar – bikr bog‘lanishlar bo‘lib, faqat tugunlarning burchakli ko‘chishlariga qarshilik ko‘rsatadi. Ikkinchi xil bog‘lovchilar – sterjenlar bo‘lib, tugunlarning chiziqli ko‘chishlariga imkon bermaydi. Demak, ko‘chishlar usulining asosiy sistemasini berilgan rama tugunlarini burchakli va chiziqli ko‘chishlarini cheklash orqali tanlanadi. Bunday asosiy sistema yagona bo‘ladi. Ma’lumki, kuchlar usulining asosiy sistemasi cheksiz ko‘p bo‘lar edi.
Misol. 32.2-rasm, a da keltirilgan rama uchun asosiy sistema tanlang.
Yechish. YUqoridagi misoldan ma’lumki, rama 6 ta burchakli va 3 ta chiziqli ko‘chishga ega. 6 ta burchakli ko‘chishni cheklash uchun bikr tugunlarni bikr bog‘lanishlar bilan, 3 ta chiziqli ko‘chishlarni cheklash uchun shu ko‘chishlar yo‘nalishi bo‘yicha sterjenlar bilan mahkamlaymiz (32.3-rasm). Hosil bo‘lgan sistema ko‘chishlar usulining asosiy sistemasi deyiladi.