|
Muammoning o‘rganilganlik darajasi.
Amalga oshirilgan ilmiy-tadqiqot ishlari va olib borilgan ilmiy-nazariy izlanishlarga qaramasdan, aynan mashinasozlik korxonalarida ishlab chiqarish resurslaridan foydalanishni tejamkor mexanizmini takomillashtirishga qaratilgan masalalar tizimli holda yoritib berilgani yo‘q. Mazkur holat dissertatsiya ishida keltirilgan munozarali muammolar va ularni bartaraf etish yuzasidan taqdim etilgan taklif va xulosalarning dolzarblik darajasini yanada oshiradi.
Ma’lumki, hozirgi vaqtda korxonalarda tannarxni boshqarish uchun to‘liq javobgar bo‘ladigan, ushbu ko‘rsatkich egasi bo‘lgan, mehnatdan foydalanishning progressiv normalari va standartlarini yaratish bo‘yicha barcha ishlar majmuasini boshqaradigan yagona organ mavjud emas. Moddiy va moliyaviy resurslar, yangi mahsulotlar narxlarini asoslash, rejalashtirish, ishlab chiqarish xarajatlari va mahsulot tannarxini joriy nazorat qilish va tahlil qilish, normalar va standartlar darajasiga, ishlab chiqarish xarajatlari darajasiga ta’sir qiluvchi tashkiliy-texnik tadbirlarni o‘z vaqtida va samarali amalga oshirishga intilish zarur.
Sanoat korxonalarida mahsulot tannarxini hisobga olish va kalkulyatsiya qilish masalalariga katta e’tibor berilmoqda. Ular quyidagi mahalliy mualliflarning asarlarida yoritilgan: L.F. Aksenenko, I.A. Basmanova, P.S. Bezrukix, M.A. Baxrushina, K.M. Garifullina, A.A. Dodonova, B.B. Ivashkevich, T.P. Karpova, E.A. Mizikovskiy, V.D. Novodvorskaya) REZYUME. Palia, V.I. Strazheva, N.G. Chumachenko va boshqalar; shuningdek, xorijiy iqtisodchilar: K. Druri, J. Ris, D. Foster, R. Entoni va boshqalar.
"Ishlab chiqarish xarajatlari - mahsulot sifatini yaxshilash" mavzusiga oid ishlanmalar adabiyotda juda keng tarqalgan (qarang: B.A. Minin, S.D. Ilenkova, Y. Krichevskiy, V.V. Okrepilov va boshqalar). Bunday holda, odatda, qo‘shimcha ko‘rsatkichlar qo‘llaniladi, bunda xarajatlarning oshishi narxni oshirish orqali iqtisodiy jihatdan o‘zini oqlashni talab qiladigan vazifa qo‘yiladi. Bunday ishlanmalar, shuningdek, qoida tariqasida, an’anaviy ishlab chiqarish bilan bog‘liq bo‘lgan sohalarning materiallariga asoslanadi.
Xarajatlarni optimallashtirish bilan bog‘liq holda, "xarajat-foyda" aloqasi doirasida taqdim etilgan yondashuvlar juda keng tarqalgan (A.N. Sigichko, M.E. Lomazov, Y.G. Lyubinetskiy va boshqalarning ishlariga qarang). Bunday holda, ular odatda parametrik ko‘rsatkichlar tizimiga o‘tadilar. Bunday holda, agar yangi mahsulotning parametrik ko‘rsatkichi eski mahsulotning mos keladigan ko‘rsatkichidan yaxshiroq bo‘lsa, yangi texnikava texnologiyani progressivi deb hisoblanadi. Bunda ishlab chiqarish yondashuvi takror ishlab chiqarish yondashuvi bilan almashtiriladi, ya’ni mahsulot ishlab chiqarish jarayonlari va uning ishlash jarayonlari birlikda va o‘zaro ta’sirda ko‘rib chiqiladi. Xarajatlarni optimallashtirishning o‘zi bu holda parametrlik tushunchasiga asoslanadi.
Shu bilan birga, shuni ta’kidlash joizki, biz o‘rganayotgan xarajatlar va ularni optimallashtirish muammolari iqtisod fanining quyidagi asosiy bo‘limida - ishlab chiqarish xarajatlari nazariyasida, resurslarni tejash muammosi doirasida, ishlab chiqarish xarajatlari nuqtai nazaridan ko‘rib chiqiladi.
Ushbu pozitsiyalar va yo‘nalishlar, adabiyotlarga ko‘ra, ko‘pincha an’anaviy ishlab chiqarishga ta’sir qiladi, ammo bugungi kundayuqori texnologiyali ishlab chiqarish bilan bog‘liq ishlar soni ortib bormoqda. Bizga ma’lum bo‘lgan ishlarning o‘ziga xos xususiyati - ishlab chiqarish uskunalariga, ishlab chiqarish jarayonlarida qo‘llaniladigan texnik vositalarga qaratilgan. Biz ushbu ishda asosiy va yordamchi materiallarni sarfini yuqori texnika va texnologiyani ishlatish sohasiga e’tibor qaratamiz.
Adabiyotlarni tahlil qilish shuni ko‘rsatadiki, resurslardan tejamli foydalanishda yetarlicha o‘rganilmagan juda ko‘p nazariy va amaliy muammolar mavjud. Ular orasida quyidagilar mavjud:
- yuqori texnologiyali ishlab chiqarishlarda resurslarni tejashning o‘ziga xos xususiyatlarini, ularning innovatsion xarakterini va modellarning doimiy o‘zgarishini hisobga olgan holda, shuningdek, ishlab chiqaruvchilarning o‘z mahsulotlaridan foydalanuvchi iste’molchilar bilan doimiy aloqada bo‘lish zarurligini hisobga olgan holda o‘rganish;
- ilm-fanni talab qiluvchi ishlab chiqarishning o‘z ta’riflarining noaniqligi, yetarli emasligi, bu masala bo‘yicha mavjud nuqtai nazarlarning zaifligi, bu nafaqat ushbu konseptsiyaga aniqlik kiritishni, balki fanni talab qiladigan va an’anaviy ishlab chiqarishni qiyosiy ko‘rib chiqishni nazarda tutadi;
- innovatsion faol korxonalarning mavjud tasniflarining torligi va bu muammo ko‘p jihatdan statistik ma’lumotlarning tayangan bo‘lib, har qanday batafsil mazmunli ko‘rib chiqish predmeti emasligi;
- adabiyotlarda ishlab chiqarish xarajatlarni optimallashtirish mezoni muammosi alohida ahamiyatga ega bo‘lsa, xarajatlarni optimallashtirishning an’anaviy talqini qilinganligi;
- real yoki kutilayotgan ta’sir hisobga olinib, lekin qiymati yetarlicha hisobga olinmaganda yoki imkoniyat qiymati nuqtai nazaridan yondashuv doirasida ko‘rib chiqiladigan o‘ziga xos effektlar hisobga olinsada, yangi texnologiya ta’sirini o‘rganishning etarli emasligi; umuman hisobga olinmaganligi;
Biroq, yer usti taransport vositalari xarajatlarni hisobga olish, tahlil qilish va mahsulot tannarxini hisoblash masalalari yetarlicha o‘rganilmagan. Bu mavzuga bag‘ishlangan adabiyot yoki qo‘llanmalar ishlab chiqilmagan
Shunday qilib, buxgalteriya hisobi va tahliliy ishlarni tashkil etishning zamonaviy talablari, bu sohadagi buxgalteriya hisobi va hisob-kitob muammolarining dolzarbligi va etarli darajada rivojlanmaganligi ushbu mavzuni tanlashni oldindan belgilab berdi va dissertatsiyaning maqsad va vazifalarini belgilab berdi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
