Qurilish materiallari va konstruksiyalari

Joriy nazorat uchun nazorat savollar:

1. 
   Poydevor nima va unga qanday talablar qo’yiladi?
   
2. 
   Poydevorlarning qanday turlari mavjud?
   
3. 
   Ko’milish chuqurligi va muzlash chuqurligi nima. Nima uchun ularni loyihalash ishlarida hisobga olish talab etiladi?
   

Darsni o’tishda qo’llaniladigan pedagogik texnologiya turi:
- Aqliy hujum
Darsni o’tishda qo’llaniladigan texnik vosita turi:

• 
  Ko’rgazmali qurol
  
• 
  Proektor
  
• 
  Slayd
  
• 
  Tarqatma material
  

10-mavzu (2 soat).
FUQARO BINOLARINI LOYIHALASHDA YERTO’LALAR, TEXNIK KANALLAR, ULARNI LOYIHALASH VA KONSTRUKSIYALASH.


Reja:

1. 
   Fuqaro binolarini loyihalashda yerto’lalar yechimlari.
   
2. 
   Fuqaro binolarini loyihalashda texnik yerto’lalar yechimlari.
   

Tayanch so’zlar: yerto’la, texnik yerto’la, yerto’la, nam saqlovchi qatlam, deformatsiyalar va buzilishlar, suv o’tkazmaydigan maxsus materiallar, gidrostatik bosim, tashqi yuza.

Fuqaro binolarini loyihalash va qurilish ishlarini amalga oshirishda quyida keltiriladigan uch usuldan foydalaniladi:

• 
  yerto’la bilan (s podvalom) loyihalash;
  
• 
  yerto’lasiz (bez podvalom) loyihalash;
  
• 
  texnik yerto’la bilan (s texnicheskim podpolem) loyihalash.
  

Yerto’lalar bino va inshootlarni ekspluatatsiya qilishda turli xil xizmatlarni amalga oshirish uchun mo’ljallangan xonalar, turli xil boshqa turdagi xizmat xonalari, kir yuvish, kiyim tozalash, ustaxonalar va h.k. lar joylashtirish uchun mo’ljallanadi.
Texnik yerto’lalar bino va inshootlarda muhandislik kommunikatsiyalarini joylashtirishda qulayliklar tug’dirish bilan birgalikda ularning qurilish tannarxlarini ancha arzonlashishiga ham olib kelmoqda.
Bino va inshootlarni yerto’lasiz loyihalash va qurilish ishlarini texnik yerto’lalarsiz amalga oshirish ularining yer osti qismlarining tannarxlarini kamaytiradi, lekin muhandislik tarmoqlarining qismlarini binoga olib kirishda bir muncha muammolarni tug’diradi.
yerto’lalar va texnik yerto’lalarning tashqi devorlari binolarning poydevorlari ishlanadigan mahsulotlardan ishlanadi va tayyorlanadi. Ular binoga bo’ylama yo’nalishda gruntdan beriladigan yuklanishlarga nisbatan yetarlicha mustahkam bo’lishlari va bundan tashqari isitiladigan yerto’lalarda devorlar issiqlik texnikasi talablariga javob bermoqlari lozim.
yerto’la va texnik yerto’lalarni tabiiy yoritish va shamollatish maqsadida ularning tashqi devorlarida, yer sathidan pastki qismida derazalar loyihalanadi va ularning old qismida maxsus chuqurlangan maydonchalar (priyamki) loyihalanadi.

Yerto’la va texnik yerto’lalarga kirish binoning tashqarisidan alohida holatda yoki binoning ichkarisidan zinapoya qutilari yonidan loyihalanishi mumkin. yerto’la va texnik yerto’lalarga kirish binoning tashqarisidan alohida holatda loyihalanganda yerto’la devoriga kirish eshigi bog’lanib kirish zinapoyasi ikki tomondan devor bilan o’ralib yuqori qismi soyabon tarzida yopiladi.

Yerto’la va texnik yerto’lalarni, umuman aytganda poydevorlarni loyihalashda ularni tashqi tasirlardan (yer osti suvlarining tasiri, ortiqcha namlanish, tuproq tarkibidagi kimyoviy elementlar, bakteriyalar, zararkunandalar va h.k.) himoyalash asosiy vazifadir.
Yerto’la va texnik yerto’lalarni, umuman aytganda poydevorlarni tashqi tasirlardan himoyalash bo’ylama (gorzonalnie) va tik (vertikalnie) yo’nalishdagi nam saqlovchi(gidroizolyasiya) qatlamlarini hosil qilish yo’li bilan amalga oshiriladi.
yerto’la va texnik yerto’lalarni yer osti suvlaridan himoya qilish maqsadida ularining pollari bo’ylama ravishda suv o’tkazmaydigan maxsus materiallar (gidrozol, izol, oynaqipiqli materiallar va h.k.) mastikaga aralashtirilib 2-4 qavat yaxlit holda polga yotqizladi va uning ustidan yer osti suvi ko’tarilgan taqdirda ko’tara olmaydigan og’irlikaa ega bo’lgan beton qatlami bilan tekislanadi. Agar yerosti suvining gidrostatik bosimi 0,8m. dan katta bo’ladigan bo’lsa yaxlit suv o’tqazmaydigan qatlamning usti yerto’la devorlariga mahkamlangan yaxlit temir beton plita bilan tekislanadi.
Yerto’la va texnik yerto’lalarning devorlarini tik yo’nalishda yer osti suvlaridan himoya qilish uchun devorlarning tashqi yuzalari sementli qorishmada terilgan yaxshi pishirilgan g’isht bilan qoplanadi. Qoplangan yuzaning balandligi hamma vaqt yer sathidan kamida 150 mm. baland bo’lishi lozim.