Qurilish materiallari

6.8. Betonning maxsus turlari
6.8.1. Gidrotexnik beton


Gidrotexnik beton doimo suvli muhitda ishlaydigan beton va temirbeton konstruksiyalar tayyorlashga mo'ljallangan bo'lib, mustahkamligi, suv o'tkazmasligi, kirishishi, agressiv muhitlarga chidamliligi va issiqlik ajratishi bo'yicha talablarga javob berishi shart.
Gidrotexnik inshootlarda beton tashqi va ichki qatlam uchun turli tarkiblarda bo'ladi. Tashqi qatlamdagi beton doimo suv bilan ho’llanib-qurib, muzlab-erib turishi mumkin. Bu holat daryo, dengiz portlarida, to'g'onlarda, elektrostansiya, metallurgiya va kimyo sanoati aylanma- suvlarini sovutadigan gradirnyalarda kuzatiladi. Tashqi qatlamlarda ishlatiladigan gidrotexnik beton yuqori sifatli sement, mayda va yirik to'ldirgichlar, mineral va polimer sirtaktiv qo'shimchalar qo'shib, beton tarkibini ratsional tanlab, beton tayyorlash jarayonlariga to'liq rioya qilgan holda olinadi. Sement tarkibiga kiritilgan gidravlik qo'shimchalar betonning agres­siv muhitlarga chidamliligini oshiradi va issiqlik ajratilishini kamay­tiradi. Sement massasiga nisbatan 0,2-1% miqdorda gidrofob, difil qo'shimchalar va superplastifikatorlarni kiritish gidrotexnik beton­ning gidrofizik xossalarini yaxshilaydi. Siqilishdagi mustahkamlik chegarasiga nisbatan gidrotexnik beton M100-M400 markalarda bo'ladi. Betonning markasi 180 sutkada aniqlanadi. Gidrotexnik inshootlarning massiv ichki qatlami tashqi qatlam singari murakkab iqlim sharoitida ishlamaydi. Ichki qatlam betoni issiqlikni kam ajratishi zarur, aks holda massiv konstruksiyalarda harorat farqidan ichki zo'riqish va natijada yoriqlar hosil bo'ladi. Ichki qatlam betoni shlakli va pussolanli asosda tayyorlansa, issiqlik ajrab chiqishi keskin kamayadi va beton korroziya muhitlariga chidamli bo'ladi. Ichki qatlam uchun betonning markasi M100, Ml50 bo'lsa kifoya, suv o'tkazmasligi esa W2, W4. Suv o'tkazmaslik bo'yicha W2-W12 markalarda sovuqqa chidamliligi bo'yicha F100, F150, F200, F300. F400, F500. Betonning doimo suv muzlab-eriydigan qatlamlardagi suv shimuvchanligi 5%, boshqa qatlamlar uchun esa 7% dan oshmasligi kerak. Gidrotexnik betonning chiziqli kirishishi, havoning nisbiy namligi 60%, harorati 18°C bo'lganda, 28 sutka 0,3 mm/m va 180 sutka 0.7 mm/m dan oshmasligi kerak. Suvli muhitda shishishi 28 sutkada 0,1 mm/m, 180 sutkada 0,3 mm/m dan oshmasligi shart.