Qurilish materiallari

5.4-rasm. Portlandsement ishlab chiqarish sxemasi:
I – giltuproq v;j ohaktosh karyerdan keladi; 2 - xom ashyoni tayyorlash;
3 – dozator: 4 – aylanma xumdon; 5 - yoqilg'i uzatish; 6 – klinkcrni
uzatish; 7 – klinker omborxonasi; 8 – gipsni maydalash va dozirovkalash;
9 – gips omborxonasi; 10 – klinkerni (gipsni) maydalaydigan quvursimon
tegirmon; 11 – pnevmatik nasos; 12 – kompressor; 13 – sement
omborxonasi (siloslar); 14 – semenlni qoplash.


Sement toshi korroziyasi. Sement toshi V.N.Yung modeliga ko'ra mikrobeton holatida bo'lib. gelli va kristalli sement gidratatsiyasi mahsulotlaridan va ko'pgina klinkerning gidratatsiyalanmagan qismlaridan iborat. Sement gidratatsiyasining asosiy hosilasi sifatida submikrokristall kalsiy gidrosilikati zarrachalarini ko'rish mumkin. Gelsimon massaning bo'lishi sementning havoda qotishida kirishishiga, suvda shishishiga va bog'lovchi asosida tayyorlangan buyumlarning o'zgarishiga olib keladi.
Sement toshi korroziyasiga unga ta'sir etishi ehtimoli bo’lgan o'nlab suyuq va gaz moddalar sababchidir. Bu agressiv muhitlar sement toshi tarkibidagi eng aktiv bo'lgan Ca(OH)₂ va 3CaO∙Al₂O₃∙6H₂O reaksiyalariga kirishib yangi moddalar sement toshi tashkil etuvchilarini ajratishi va yuvishi, oson eriydigan yoki yumshoq tuzlarni hosil qilishi, mikrog'ovaklarda kristallanib ichki zo'riqishlarni hosil qilishi mumkin.
Korroziyaning birinchi turi ishqorning yuvilishi bilan bogliq va yumshoq suvlar filtrlanishida hosil bo'ladi. CaO konsentratsiyasi 1,1g/1 dan kamaysa kalsiyli gidrosilikat va gidroaluminat parchalana boshlaydi. Ca(OH)₂15–30% yuvilishi sement toshi mustahkamligini 40–50% kamaytiradi. Bu turdagi korroziyani ogohlantirish uchun klinker tarkibida alitni 50% gacha chegaralash zarur. Aktiv mineral qo'shimchalar kiritish va zich beton tayyorlash ham birinchi turdagi korroziyani sekinlashtiradi.
Korroziyaning ikkinchi turi kimyoviy korroziyadir. Birinchi holatda CaCO, erkin CO, bilan birikib kalsiy bikarbonatning hosil bo'lishi uglekislotali korroziyani keltirib chiqaradi:


CaCO₃+(CO₂)_erkin+H₂O=Ca(HCO₃)₂


Sanoat va qishloq xo'jaligi oqava suvlari, mineral o'g'it eritmalari, oltingugurt gazidan hosil bo'ladigan kislotalar, xlorid kislotalar va ulaming qoldiqlari sement toshiga ta'sir etib uni buzadi:


Са(ОН)₂+2НСl=СаСl₂+2Н₂О; Ca(OH)₂+H₂SO₄=CaSO₄∙2H₂O

Bunda oson eriydigan CaCl₂ tuzi va hajmiy kengayadigan CaSO₄2H₂O hosil bo'ladi. Magnezial korroziya quyidagi ko'rinishda boiadi:

Ca(OH)₂+MgCL₂=CaCl₂+Mg(OH)₂; Ca(OH)₂+MgSb₄+2H₂O=CaSO₄∙2H₂O+Mg(OH)₂


Bu reaksiyalar natijasida oson eriydigan tuzlar hosil bo'ladi va sement toshidan osonlikcha yuvilib ketadi.
Mineral o'g'itlar ichida sement toshi uchun xavflisi ammiakli selitra va ammoniy sulfatdir. Ammiakli selitra asosini tashkil etuvchi ammoniy nitrati NH₄NO₃ gidroliz natijasida kislota hosil qiladi va Ca(OH)₂ bilan reaksiyaga kirishadi:
Ca(OH)₂+2NH₄NO₃+2H₂O=Ca(NO₃)₂∙4H,O+2NO₃.


Kalsiyli nitrat suvda yaxshi eriydi va sement toshidan oson yuviladi. Fosforli o'g'itlar ichida superfosfat sement toshi uchun xavfli sanaladi, chunki u, asosan, fosfat monokalsitdan Ca(H₂PO₄)₂ va gipsdan iborat va erkin fosfor kislotasi ham bo'lishi mumkin.
Organiк kislotalar (uksus, sut va vino kislotalari), to'yingan va to'yinmagan yog'li kislotalar (olein, stearin, palmitin va shu kabilar) yog'li kislota qoldiqlari bo'lgan (zig'ir, paxta va baliq moylari) sement tosbini yemiradi. Neft kislotasi va oltingugurt qoldiqlari (kerosin, mazut va h.k.) sement toshi uchun xavflidir.