Qurilish materiallari

2.3-rasm.
Toshlarning
fakturali ko'rinishi:
a – to'lqinsimon
(qabariq-chuqur);
b– riflangan;
d – egatsimon;
e – g'adir-budur
(nuqiasimon).
2.4. Tabiiy tosh materiallari va buyumlarining asosiy xossalari


Zichligi. Bu jihatdan tabiiy toshlar yengil va og'ir turlarga bo'linadi. Yengil toshlarga zichligi 1,8 g/sm³ kichik bo'lgan vulqon tufi, tuf, pemza, chig'anoqli ohaktosh kiradi. Ular issiqlik izolatsiyasi xususiyati yuqori bo'lgani uchun devorbop donali tosh va bloklar tayyorlaslida ishlatiladi. Og'ir toshlarga zichligi 1,8 g/sm³ dan yuqori bo'lgan granit, siyenit, gabbro va bazalt kiradi. Ular bino va inshootlarni suv va namlik tegishi mumkin bo'lgan qismlarda, pol, devorlarni bezashda, yo'l qurilishida ishlatiladi.
Mustahkamligi. Siqilishdagi mustahkamligiga nisbatan tabiiy tosh materiallar quyidagi markalarga bo'linadi (MPa): 0,4; 0,7; 1,5; 2,5; 3,5; 7,5; 10; 12,5; 15; 20; 30; 40; 50; 60; 80; 100.
Sovuqqa chidamliligi. Standart usulda muzlatish va eritish sikllari bo'yicha tabiiy tosh materiallari quyidagi markalarda bo'ladi: F10; F15;' F35; F100; F150; F200; F300 va F500. Zich toshlar sovuqqa chidamli bo'ladi. Porfirsimon toshlar sovuq ta'sirida yorilib ketadi.
Suvga chidamliligi. Suvga chidamlilik toshlarning suvda yum­shash koeffitsiyenti – 0,6; 0,8 va 1,0 bilan belgilanadi. Doim suv ta'sirida bo'ladigan joylarda bu koeffitsiyent 0,8 dan kam bo'lmasligi, tashqi devor uchun esa 0,6 dan kam bo'lmasligi kerak.
Yedirilish va ishqalanishga bardoshliligi. Toshlarning bu xususiyati ularning zichligi, mustahkamligi va tuzilishiga bogliq bo’ladi. Toshlar yoi qoplamalari, bino pollari, zinapoyalarda ishlatilganda toshlarning bu xususiyatlari katta ahamiyatga egadir. Mayda kristall tuzilishga ega bo'lgan toshlar shliflanganda sirpanchiq bo'lgani uchun zinapoya va pollarda ishlatilmaydi.