Qurilish materiallari

5.3.3 Portlandsement


Umumiy ma'lumotlar. Portlandsement muayyan miqdordagi ohaktoshlar (1-rasm. Ohaktosh karyeri) va giltuproqlar aralashmasini 1450°C haroratda kuydirib olingan klinkerga tuyish jarayonida 3-5% gips va 15% gidravlik qo'shimchalar qo'shib olinadi. Klinker g'ovak soqqachalar bo'lib, sement olish uchun yarim tayyor mahsulotdir. Gips, fosfogips va borogipslarni sement tarkibiga kiritilishi uning qotishini boshqaradi. Gidravlik qo'shimchalar esa portlandsementga suvga chidamlilikni beradi. Gidravlik qo'shimchalar sifatida gliyej, opoka, diatomit, trepel, elektrotermofosfor shlaki, toshko'mir kuli va shu kabi tabiiy va sun'iy materiallar ishlatiladi. Portlandsement rasmiy ravishda 1824-yilda E. Cheliyev (Rossiya) va Dj. Aspdin (Angliya) tomonidan yaratilganligi tan olingan.



1-rasm. Ohaktosh karyeri.


Klinker. Portlandsementning sifati klinkerning xususiyatlariga bog‘liq. Klinkerning xossalari xomashyoning turi, uni kuydirish sharoitiga bog‘liq bo‘ladi va bu xossalar, klinkerning kimyoviy tarkibi deyarli barcha mamlakatlarda bir xil, buni Construktion materials theur nature and behaviour 4 th edition. Peter Domone and John Illston. 2010 ning 88-89 betlarida kuzatish mumkin.
Klinker tarkibini ko‘plab oksidlar erkin va minerallarga birikkan holda tashkil qiladi. U, asosan, kristall va qisman shishasimon tuzilishga ega. Klinkerning kimyoviy tarkibini quyidagi oksidlar tashkil qiladi (massa bo‘yicha, %): CaO - 63-66, SiO₂ - 21-24, Al₂O₃ - 4-8, Fe₂O₃ - 2–4; bundan tashqari, oz miqdorda MgO, SO₃, Na₂O va K₂O hamda TiO₂, Cr₂O₃, P₂O₅. Asosiy 4 oksidlar miqdori klinkerning 95–97% ni tashkil qiladi. Klinkerni kuydirish jarayonida oksidlar qayta birikib silikatlarni, aluminatlarni, alumoferritlarning kristall strukturasini tashkil etadi. Klinker mineral tarkibiga alit, belit, uch kalsiyli silikat, to‘rt kalsiyli alumoferrit kiradi.