Qurilish materiallari

3.7.1. G'ovakli keramik to'ldirgichlar
Keramzit – tarkibida kimyoviy bog'langan suvi ko'p bo'lgan oson eriydigan gillarni tez qizdirish natijasida ko'pchitib olingan g'ovak material. Gilning ko'pchishini oshirish uchun ko'mir kukuni, qipiq, pirit kuyindilari va shu kabilarni qo'shish mumkin. Keramzit tayyorlash jarayoni keramik materiallar olish jarayoni singari bo`lib, keramzit soqqachalari avval tayyorlanib keyin xumdonda kuydirib olinadi, zarur boisa keramzit maydalanadi. Keramzit soqqachalari granulator, tasmali presslar va teshikli vallar yordamida tayyor­lanadi. Xom ashyo qurilish barabanlarida quritilgach, aylanma pechlarda 25–45 daqiqa davomida pishiriladi.
Keramzit shag'ali 5–10, 10-20 va 20–40 mm fraksiyalarda, qumi esa 5 mm gacha bo'ladi. O'rtacha zichligiga nisbatan keramzit shag'ali 150, 200, 250, 300, 350, 400, 450, 500, 550, 600, 700 va 800 kg/nv markalarda bo'ladi. Keramzitning silindrda siqilishga sinalgandagi markasi 0,3-5,5 MPa. Suv shimuvchanligi 15–25%, sovuqqa chidamligi F15. Keramzit yengil betonlar uchun toidirgich va issiqlik izolatsiyasi materiali sifatida ishlatiladi.
Agloporit – gil va ko'mir kukuni aralashmasi granulalarini (soqqachalar) aglomeratsiya panjarasida pishirib olinadi. Aglomeratsiya panjarasida 25–45 daqiqa davomida pishirilgan xom ashyo palaxsasi sovitilgach, maydalanadi va fraksiyalarga ajratiladi. Uning o'rtacha zichligi 300-1000 kg/m<sup>3</sup> siqilishga mustahkamligi 0,3-3MPa.
Agloporit keramzit singari yengil betonlar olishda, issiqlik izolatsiyasi materiali sifatida ishlatiladi.
Chet el tajribalarida keramik materiallarni ishlab chiqarishda xomashyo massasi tarkibiga sanoat chiqindilaridan kulni qo`shib kuydirilganda uning bir qator xossalarini o`zgarishi kuzatilgan. Buni quyidagi jadvalda ko`rish mumkin (3.2-jadval).
3.2-jadval
Kul-gilli pishgan g`ishtning xossalari

Kul/gil nisbati (xajm bo`yicha %)	Pishirish xarorati, (° С)	G`ovaklik, (%)	Suvshimuvchanlik, (%)	Zichlik, (Кг / м^3)	Siqilishga mustaxkamlik chegarasi, (МПа)
50:50	1,000	35.82	22.18	1,610	50.0
	1,050	30.37	17.62	1,720	98.5
60:40	1,000	39.83	26.94	1,480	25.4
	1,050	36.65	23.62	1,550	39.6
70:30	1,000	40.62	28.08	1,440	21.5
	1,050	39.76	27.54	1,440	27.8
80:20	1,000	42.12	31.26	1,350	14.7
	1,050	39.80	27.86	1,430	25.4

Mualliflar Lingling va boshqalar (2005) ko`p miqdordagi gilni kul bilan almashtirish mumkinligini o`rganishgan. Ular shuni ko`rsatishdiki, kul-gil xomashyosi asosidagi keramik g`ishtni pishirish xarorati 1050 °С ni tashkil qilgan. Bu ananaviy pishirish xaroratidan 50 dan 100 °С gacha past. Bu g`ishtlar yuqori siqilishga mustaxkamlik chegarasiga, past suvshimuvchanlikka va yuqori sovuqqachidamlilikka ega [2].
1-jadval shuni ko`rsatadiki, kul-gil nisbati oshgan sari mustaxkamligi va zichligining pasayishiga, suvshimuvchanligining esa ortishiga olib keladi. Undan tashqari mualliflar tomonidan ko`p miqdordagi kulni qo`llash, keramik materiallarning plastiklik ko`rsatkichlarini pasayishi ko`rsatilgan.