Qurilish materiallari ishlab chiqarish korxonalarining iqtisodiyoti

fondlarining tuzilmasini
tashkil qiladi. Aylanma ishlab chiqarish fondlari va 

---

89 
muomala fondlari o‘rtasidagi xuddi shunday foizlardagi munosabatlar korxona 
aylanma mablag‘larining tuzilmasi deb ataladi. 7.1 - chizmada korxona aylanma 
mablag‘larining taxminiy (namunaviy) tuzilmasi ko‘rsatilgan. 
Chizmadan ko‘rish mumkinki, ishlab chiqarish zahiralari aylanma ishlab 
chiqarish fondlarining asosiy qismini tashkil qiladi. Biroq bozor iqtisodiyoti, 
ayniqsa, barcha resurslar taqchilligi sharoitlarida ishlab chiqarish zahiralarining 
haddan tashqari oshirib yuborilishi korxona iqtisodiyotiga salbiy ta’sir qilishidan 
tashqari, resurslarni “bog‘lab” qo‘yadi hamda ularning yo‘qotilishiga olib keladi. 
Shu sababli aylanma mablag‘lar hajmini optimallashtirish va ularni mahsulot ishlab 
chiqarish dasturlariga mos holga keltirish korxonaning tejamkorlik rejimida faoliyat 
yuritishi katta ahamiyatga ega bo‘ladi. 
7.1 -chizma. Korxona aylanma mablag‘larining namunaviy tuzilmasi. 
Iqtisodiyotning turli tarmoqlaridagi korxonalarning aylanma mablag‘lari 
ishlab chiqarishning texnologik tashkil etish xususiyatlariga ko‘ra, bir-biridan farq 
qiladi. Bu xususiyatlarning xarakteri ishlab chiqarilayotgan mahsulot turi va 
Xom ashyo va asosiy 
materiallar
(28%) 
Aylanma ishlab chiqarish fondlari
 
(100%)
 
ishlab chiqarish zahiralari
(70%)
 
Ishlab chiqarish jarayoni(30%)
 
тугалланмаган 
ишлаб чи=ариш 
Kelgusi davr 
xarajatlari (5%) 
Sotib oluvchi yarim tayyor
maxsulotlar (10%) 
Yordamchi materiallar (8%) 
Yoqilg’I va energetika (8%) 
Ta’mirlash uchun extiyot
qismlar (3%) 
Qadoqlash 
materiallari 
(3%) 
Arzon va tez eskiruvchi 
predmetlar (10%) 
Korxonaning o‘zida 
tayyorlanuvchi 
yarim tayyor 
maxsulotlar 
(6%) 
Tugallanmagan ishlab 
chiqarish (19%) 

---

90 
murakkabligi, ixtsisoslashtirish darajasi, mahsulotni realizatsiya qilish sharoitlari va 
shu kabilar bilan izohlanadi. Aylanma mablag‘lar tuzilmasining tarmoqlar bo‘yicha 
farqlanishini quyidagi jadval orqali bilib olish mumkin (7.1-jadval). 
7.1-jadval