Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalarini ishlab chiqarish

2 – Vaziyatli topshiriq 
 
 
Materiallarning qattiqligi 
unga nisbatan ancha qattiq materialning 
kirishiga qarshilik ko‟rsatish hossasidir.
 
Bu hossa „ol va yo‟l qo‟lamlarida 
foydalaniladigan materiallar uchun katta ahamiyatga ega. Bundan tashqari 
materialning qattiqligi unga ishlov berish sermehnatliligi bilan tavsiflanadi.
Material qattiqligini aniqlashning bir necha usullari mavjud. Yog‟och- taxta, 
beton qattiqligi namunalarga „o‟lat sharchani bosib aniqlanadi. Qattiqlik darajasi 
haqida sharchaning kirish chuqurligi bo‟yicha yoki hosil bo‟lgan diametri bo‟yicha 
aniqlanadi. Tabiiy tosh materiallarning qattiqligi qattiqlik shkalasi bo‟yicha 
aniqlanadi (Maos usuli). Shkalada maxsus saralab olingan minerallar shunday 
ketma-ketlikda joylashtiriladiki, bunda tartib bo‟yicha navbatdagi mineral oldingi 
mineralda chiziq (tirnoq izi) qoldiradi, o‟zi esa chizilmaydi. Masalan, agar 
sinalayotgan material a‟atit bilan chizilsa, o‟zi „lavik sh‟atda iz qoldirsa, u holda
uning qattiqligi 4,5 ga teng bo‟ladi. 

---

127 
 
Savol:
Maos qattiqlik shkalasini mineralning qattiqli bo‟yicha to‟ldiring (1-
jadval). 
1-jadval. Mineralning qattiqlik Maos shkalasi 
Qa
tt
iql
ik
k
o‟r
sa
tki
chi
Minerallar 
Minerallarning qattiqlik ta`rifi 
1 
Tirnoq bilan osonlikcha chiziladi 
2 
Tirnoqdan iz qoladi 
3 
„o‟lat „ichoqdan osonlikcha iz qoladi 
4 
„o‟lat „ichoqdan iz qolishi uchun bir oz bosibroq chizish kerak 
5 
„o‟lat „ichoq bilan qattiq bosib chizgandagina iz qoladi; shishada iz 
qolmaydi 
6 
Shishadan salgina iz qoladi; „o‟lat „ichoq bilan chizganda iz qolmaydi 
7 
Shisha bilan osonlikcha chizib iz qoldirish mumkin, „o‟lat „ichoqdan iz 
qolmaydi 
8 
Shuning o‟zi 
9 
Shuning o‟zi 
10 
Shuning o‟zi