Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalarini ishlab chiqarish

CHo‟kindi jinslar qatlami
- magmatik yo‘l bilan hosil bo‘lgan jinslarning yemirilishi 
va qayta yotqizilishi mahsulotidir. Uning qalinligi - quruqlikda 0 dan 10-15 km gacha, okeanda 
esa o‘rtacha 0,3 - 0,5 km, ba‘zan 1 km gacha boradi. Jinslarning o‘rta zichligi 1,8 - 2,5 g/sm
3
. 
Granit qatlam
- Quruqlikda uning qalinligi 30 - 40 km ga yetadi. Okeanlarda esa bu 
qatlam bo‘lmasligi ham mumkin yoki bo‘lsada, qirg‘oq oldi Yerlarda 0,4 - 0,5 km ba‘zan 1-2 
km ga yetadi. Bu qatlam jinslari qumtuproq va alyuminiyga to‘yingan bo‘lib, granit, 
granodiorit, gneys va boshqa magmatik va metamorfik jins ko‘rinishlarida uchraydi. 
Jinslarning o‘rtacha zichliklari 2,7 g/sm
3
ga teng.
Bazalt
qatlam.
Bazalt 
 
qatlamining quruqlikdagi qalinligi 30-35 km, okeanda esa 5 - 6 
km ga teng. Uning zichligi 2,7 - 2,9 g/sm
3
gacha ortib boradi. Tarkibida qumtuproq kamroq 
bo‘ladi. Bazalt, gabbro kabi tog‘ jinslari shu turqumlaridandir. 
Yer qobig‘i, litosferaning o‘rtacha zichligi 2,7 g/sm
3
. Uni tashkil etuvchi elementlardan 
asosiylari: kislorod, kremniy, alg‘yuminiy, temir, kaliy, natriy, kalg‘tsiy, va magniydir. Yer 
ichiga kirib borgan sari kislorod, kremniy, alg‘yuminiy ishqorli metallar kamayib boradi, 
temir, magniy va og‘ir metallar: jumladan, nikelg‘ miqdori oshib boradi. 
Mantiya qismining jinslari tarkibida temir, magniy, xrom kobalg‘tlari bo‘ladi. Mantiya 
moddalarining tarkibi o‘ta asosligi bilan ajralib turadi: dunit, pYeridodit, zichliklari 3 - 3,3 dan 
g/sm
3 
(yuqori mantiya) 5,9 g/sm
3
gacha (qYi mantiya). 
Mantiya qismida yuqori bosim va harorat bo‘lib, uni holati qattiq moddaga yaqindir. 
Yadro (o‘zak) - 3500 km radiusda joylashgan. U ichki va tashqi sferalarga bo‘linadi. 
Zichligi 9 - 11 g/sm
3
ga yaqin. Hozirda uning tarkibi to‘g‘risida aniq fikr aytilmagan. Ba‘zi bir 
taxminlarga ko‘ra, yadro zich joylashgan temir, nikel va boshqa og‘ir metallardan tashkil 
topgandir. Uning harorati 2000 - 2550
0
S, bosimi esa 3,5 mln Atmosferaga yaqin deb taxmin 
qilinmoqda.