Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalari ishlab chiqarish

5-mavzu.  Bir  qatlamli,  ko’p  qatlamli  to’siq  konstruktsiyalarini  termik 
qarshiligini  hisoblash  usullari.  Bir  jinsli  bo’lmagan  to’siq  konstruktsiyalarini 
issiqlik texnikaviy hisobi. 
Reja: 
1.To’siq konstruksiyalarning termik qarshiligi. 
2. Umumiy ruxsat qilingan  qarshilik 
 
Issiklik okimi devordan utayotganda 3 xil qarshilikka uchraydi: 
1-  Ichki xavo bilan devor ichki sirti xarorati orasidagi mavjud farq orqali vujudga 
keladigan qarshilik, bunga issiklik qabul qilish qarshiligi deyiladi: 
R
 k k 
 

 t 
i
 - 

 
i 
 
2-  Devorning ichki va tashqi sirti orasidagi xaroratlari farqi bilan boglik qarshilik 
bunga termik qarshilik deyiladi: 
R
 t 
 

 

 
i
 - 

 
t
 
3-  Devor tashki sirti xarorati bilan tashqi xavo xarorati orasidagi farq bilan bogliq 
qarshilik bunga issiklik berish qarshiligi deyiladi: 
R
 b 
 

 

 
t
 - t 
t
 
 
Q – issiklik oqimi. 
t 
i 
- ichki xarorat  

 
i - 
devor ichki sirtidagi xarorat  
t 
t  
- tashki xavo xarorati  

 
t  - 
devor tashki sirtidagi xarorat  

 - devor qalinligi. 
               

---

 
42 
               Bino tashqi ximoya konstruktsiyalarini qish sharoitiga moslab 
loyixalashdan maqsad, bino ichidagi insonga kerakli bo’lgan xaroratni qish 
paytida meyorida saqlab turishdan iborat. Bino tashqi ximoya qurilmalarini qish 
sharoitiga moslab loyixalaganda qurilmaning umumiy qarshiligi R 
um
  talab 
qilingan qarshilik bilan solishtirib ko’riladi (qarshilikning o’lchov birligi m
 2
 
o 
s/ 
Vt) 
           Qish  sharoitiga  moslab  loyixalaganda  umumiy  xisobiy  qarshilik,  umumiy 
ruxsat qilingan qarshilikdan katta yoki shunga teng bo’lishi kerak. 
R
рк
ум
 

 R
ум
                                              
Qurilmaning umumiy xisobiy qarshiligi quyidagi formula bilan aniqlaniladi: 
 
R
ум
=  R
 k k 
+
 
R
t 
+
   
R
b 

 
i      =   
8,7  –  ximoya  konsturtsiyasini  ichki  yuzasini  issiqlik  berish 
koeffitsenti. Bu koeffitsient KMK ning 4- jadvalida beriladi. VT / m
2
 
o
s 
. 

  t  = 
23  -    ximoya  konstruktsiyasini    tashqi  yuzasini  issiqlik  berish 
koeffitsienti.Bu koeffitsient KMK ning 4- jadvalida beriladi  
Ximoya  qurilmasining  termik  qarshiligi  agar  qurilma  bir  qatlamli  bo’lsa,  quyidagi 
formuladan aniqlaniladi:                       
R 
t 
= 

 / 

 
Agar ko’p qatlamli bo’lsa, termik qarshilik: 
R 
t
 = 

 

 / 

 = 

 
1
/ 

1
 +

 
2
/ 

 
2
+ ……+ 

n
 / 

n 
formula orqali xisoblaniladi. 
Bu yerda                     

- ximoya konstruktsiyasining qalinligi,  

  -  issiqlik  o’tkazuvchanlik  koeffitsienti.Bu  koeffitsient  QMQ  ning  2  –  ilovasida 
beriladi.  
Ruxsat qilingan umumiy qarshilikni topish formulasi quyidagicha:  
 
R
рк
ум
 = n (t
 i
 –t
 t
) / 

t 
n 
 

i
 
Bu yerda : 
n -  tashqi ximoya qurilmasining tashqi xavoga nisbatan joylashishini xisobga oluvchi 
koeffitsient.  QMQ  ning  3  jadvaliga  asosan  olinadi.  Ko’pchilik  xollarda    n  =  1  deb 
olinadi. Isitilmaydigan yerto’lalarda n = 0.9  deb olinadi. 
t
ichki
 = ichki xavo xaroratining xisobiy qiymati. 
t
tashki 
= tashqi qish paytidagi xisobiy xarorat. 

t
n 
=  ichki  xavo  xarorati  bilan  ximoya  qurilmasining  ichki  yuzasidagi  xaroratlar 
o’zgarishi. QMQ ning 2 jadvalidan olinadi. Yertulalarda 2
o
S , 
bogchalarda 6
 o 
S . 
   

 
i  -  
ximoya konstruktsiyalarining issiklik berish koeffitsienti. 
Tashqi  xavo  xaroratining  tanlab  olinadigan  qiymati  qurilma  issiklik 
inertsiyasiga  boglik.  Ximoya  konstruktsiyasining  issiqlik  enertsiyaliligi  quyidagicha 
aniqlaniladi.Agar konstruktsiya bir qatlamli bo’lsa: 
D=R
t

S 
Agar konstruktsiya ko’p qatlamli bo’lsa formula quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi: 
 
D = R
t1

S
1
 + R
t2

S
2
 +…… + R
t n

S 
n
 

---

 
43 
Bu yerda : 
S – ximoya konstruktsiyasi materialining issiklik o’zlashtirish koeffitsienti.SNiP ning 
3  ilovasidan  olinadi.Agar  konstruktsiya  ichida  xavo  bo’shliqli  qatlam  bo’lsa,S=0 
bo’ladi.Issiqlik  enertsiyaliligi  yordamida  tashqi  xavoning  xisobiy  qiymati 
quyidagicha bo’ladi: 
Agar D< 4 , bo’lsa tashqi xisobiy xarorat 1 sutkalik sovuq kun bo’yicha olinadi. 
Agar  4  <  D  <  7,  bo’lsa  tashqi  xisobiy  xarorat  3  sutkalik  bo’yicha  olinadi  va  u 
quyidagicha aniqlaniladi:  
t 
3cut
 = (t
1c
 + t
 5c
) / 2 
Agar D > 7, { enertsialilik 7 dan katta bo’lganda } tashqi xisobiy xarorat 5 sutkalik 
bo’yicha olinadi. Tashqi xavoning xisobiy qiymati QMQ  2.01.01-94” Stroitelg’naya 
klimotalogiya i geofizika “ dan olinadi.