Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalari ishlab chiqarish

Q_bQ_stQ_gd ;Q_stPS; Q_gd QS₁x²h²_b ,

bu ‘yyerda R - nasadkadagi qorishma ustunining bosimi, MPa; S - shtapm maydoni, m²; Q - qorishma bikirligi, s;  - vibroshatmp harakatining tezligi, ms; ,h_b - shtampning uzunligi va qalinligi, m; ,₁- shatmpning egilish burchagiga bog‘liq bo‘lgan o‘lchamsiz koeffitsientlar.

12-15 gradus egriligdagi vibratsiyaning vibroshtamp harakati tomoniga yo‘naltirilishi mahsulotni sifatli qoliplanishini ta’minlaydi. Betonni shtampga yopishishini bartaraf etish qo‘shimcha yuqori sifatli vibratsiya yoxud yupqa po‘lat list qoplamas bilan amalga oshiriladi.
Vibroprokat
Vibroprokat – harakatlanuvchi stan lentasida yoxud stendda harakatlanuvchi betonlovchi mashina yordamida tinimsiz qoliplash usulidir, unda qorishmani sirg‘aluvchi zichlashtirish valiklar, plitalar va boshqalarning presslovchi bosimi bilan uyg‘unlashadi.
N.YA.Kozlovning vibroprokatli stanida (rasm) 500 va 600 markali tez qotuvchi sementlarda, bikirligi kamida 40 s bo‘lgan mayda zarrachali betonlardan devor panellari va orayopma plitalar qoliplanadi.

rasm. N.YA.Kozlovning stanidagi beton qorishmasini vibroprokat sxemasi
1 – harakatlanuvchi metall tasma; 2 – vibrobalka; 3 – kalibrlash seksiyasi



rasm. Betonlovchi kombayn ishchi organlarining joylashish sxemasi
1 – to‘sqich(zatvor); 2 – pastki yuza vibratori; 3 – bo‘shliq xosil kilgich; 4 – o‘rta qatlam vibratori; 5 – yuqori yuza vibratori; 6 – yuqori qatlam beton qorishmasi; 7 - o‘rta qatlam beton qorishmasi; 8 - quyi qatlam beton qorishmasi; 9 - qum

Qorishtirgichdan beto‘xtov tushadigan beton qorishmasi lentaning butun eni bo‘yicha shnek bilan joylanadi va stanni qoliplovchi seksiya mexanizmlari bilan zichlashtiriladi. Qorishmani qoliplovchi lenta orqali vibrobrus bilan tekislanadi va zichlashtiriladi. So‘ngra qoliplovchi lenta harakatlanganda mahsulot kalibrlovchi seksiya valiklari bilan loyiha qalinligiga qadar prokatlash yo‘li bilan kalibrlashtiriladi.

Betonlovchi kombayn uch qatlamli ora yopma bo‘shliqli nastillarni poligonlarda betinim qoliplash uchun qo‘llaniladi. Bunday kombayn (rasm) o‘ziyurar portal va betonlovchi mashinalar, bo‘shliq hosil qiluvchilar zichlovchi moslamalar va bunkerlar bilan jihozlangan. Portal relsli yo‘l bilan stend bo‘ylab harakatlanadi, mashina portal ichida eniga va vertikal bo‘ylab harakatlanishi mumkin, bu esa ko‘pyarusli qoliplash imkonini beradi (10 qatorgacha). Mashina harakatlanarkan, bir vaqtning o‘zida qorishmaning uch qatlamini zichlashtiradi, bunda bo‘shliq hosil qiluvchilar qaytish-olg‘a harakatlarni sodir etadi va shu tarzda yangi quyilgan betonlar bilan birikishiga yo‘l qo‘ymaydi. Portalga o‘rnatilgan yon profillashtiruvchi reykalar mahsulotni qoliplashni ta’minlaydi.
Vibrogidropresslash
Vibrogidropresslash bosimli temir-beton trubalarni tayyorlashda qo‘llaniladi (rasm). Qoliplash jarayoni ikki bosqichdan iborat bo‘ladi. Avval beton qorishmasi vintli beton joylovchi bilan qolipga solinadi. Qolip tashqi qobiq konsul va ichki o‘zakdan iborat. Tashqi qolip (qobiq) kichik diametrli trubalar uchun ikkita yarim qolipdan tashkil topgan va katta diametrli trubalar uchun 4 ta segmentlardan iborat. Ular o‘zaro bolt va tarirovkalangan prujinalar orqali ulanadi (1.67, b rasm). Ichki qolip (o‘zak) ikkita konsentrik joylashgan trubalardan tashkil topgan. Kichik truba yaxlit bo‘lib, kattasini devorlari teshik-teshik truba (perfofirovannaya truba) dan iborat. Ikki devorli o‘zakka rezina chexol kiydiriladi.
Kichik diametrdagi trubalar uchun kam harakatlanuvchi beton qorishmalarini zichlantirish MV-64 osma pnevmatik vibratorlar yordamida amalga oshiriladi, katta diametrli trubalar uchun esa yuk ko‘tarish qobiliyati 20-28 tonnali ko‘pkomponentli vibrmaydonchalar ishlatiladi. Bu holatda vibratsiya tashqi kojux orqali tarqaladi.
Betonlashdan keyin qolip gidropresslash postiga o‘tkaziladi, u ‘yyerda o‘zakning teshikli va teshiksiz devorlari orasiga issiq suv uzatiladi. 30 min dvomida bosim 3-3,5 MPa gacha ko‘tariladi. Bosim ostida suv o‘zak devorlari orqali o‘tadi, rezinali chexolga ta’sir ko‘rsatadi, uni cho‘zadi va qolipda beton qorishmasini presslaydi. Bosim ostida mahsulot 5-7 s, beton loyiha mustahkamligiga etmaguncha saqlanadi.



rasm. Trubani vibrogidropresslash usuli bilan qoliplash
a – qoliplash sxemasi; b – qolipni ulash detali; 1 – beton bilan ta’minlovchi bunker; 2 – tayanch(upornoe) xalqasi; 3 – tashqi qolip; 4 – rezina g‘ilof; 5 – ichki qolip; 6 – bo‘ylama armatura; 7 – spiralsimon armatura; 8 – issiq suv yuborish trubasi; 9 – pastki tayanch xalqasi; 10 – stopor muftasi; 11 – tashqi qolip; 12 –tutashtiruvchi chok; 13 - prujina

Ekstruziya

Ekstruziya – bu, siqilayotgan beton qorishmasiga bir vaqtning o‘zida ham titratish ham presslash yo‘li bilan ta’sir ko‘rsatishga asoslangan usul. 30 s ga teng bikirlikdagi beton qorishmasi, vibratsiya ta’sirida muayyan darajada suyuladi va presslash kamerasiga o‘tadi, bu ‘yyerda u qorishma yangi qoliplangan mahsulotning cheka qismi, kameraning yon devorlari va ishchi organning pressllovchi yuzi o‘rtasidagi maydonda siqiladi.
Qoliplovchi agregat (rasm) qabul bunkeri, maydonli vibrator, harakatlanish mexanizmli shnekli siquvchidan iborat. Beton qorishmasi shnek bilan ushlanadi va ekstruder presslash kamerasiga uzatiladi. Qorishmaning yangi porsiyalari mahsulotning qoliplangan qismlariga tiqiladi va reaktiv kuch qoliplashtiruvchi agregatni shnekka qarama-qarshi bo‘lgan yo‘nalishga itaradi. Bu usul bilan mahsulotlar bortli elementlari bo‘lmagan poddon yoxud stendlarda qoliplanadi, chunki yangi qoliplangan mahsulotlarning zichligi 0,3-0,4 MPaga teng. Ishlanuvchi beton qorishmasining qalinligi bu usul bo‘yicha 400 mm ni tashkil etadi.
Rolikli presslash
Bu uslubning mohiyati shundaki, aylanuvchi rolik ostiga beton qorishmasini ko‘pmarotabali sochganda qorishmaning o‘ta zich hajmi hosil bo‘ladi – «zichlantirilgan yadro». Rolik ostiga yangi beton qorishmasi porsiyalari sochilganda zichlangan qatlamlar yuqoriga va yon tomonlarga siqib chiqariladi. YAngi porsiyalarning etkazilishiga qarab ularning qalinligi kamayadi, ular ajralmas holda cho‘ziladi. Qorishma bo‘lakchlari qatlam doirasida o‘zaro siljishadi va qatlamlar bir-biriga harakatlanadi, bunda qatlamlarning go‘yyoki o‘zaro aralashuvi yuz beradi.
Gorizontal qoliplarda rolikli qolip moslamasining prinsipial sxemasi rasmda keltiriladi. Avval roliklar aylanish harakatiga keltiriladi, so‘ngra qolip roliklar ostiga o‘tkaziladi va rolik ostiga beton qorishmasiga sochiladi, u mahsulotning butun eni va qalinligi bo‘ylab aylanadi. Qolipning mahsulot bilan harakatlanish tezligi qorishma qoldig‘ini mahsulotning zichlangan qismidan siqib chiqarish tezligi bilan aniqlanadi.
Tekis mahsulotlarni qoliplashtirish uchun roliklarning o‘qlarida joylashgan barqarorlashtiruvchi balka mashinalarning ishchi organi ko‘rinishida bo‘ladi. Barqarorlashtiruvchi balka mahsulotning qoliplangan qismini buzilishdan saqlab turadi va bir vaqtning o‘zida uning ochiq yuz qismini tekislaydi.



rasm. Ko‘pbo‘shliqli to‘shamalarni vibropresslab tayyorlovchi uskuna
1 – o‘ziyurar rama; 2 – shneklardagi vibratorlar yo‘naltiruvchisi; 3 – shneklarning yo‘naltiruvchisi; 4 – beton qorishmasining bunkeri; 5 – yuzani vibratsiyalovchi moslama; 6 – shneklar; 7 – ko‘ndalang armaturalarni uzatuvchi plunjer moslamasi



rasm. Gorizontal rolikli presslash uskunasi
1 – harakatlanuvchi balka; 2 – taqsimlovchi bunker; 3 – shakl beruvchi rolik; 4 – qo‘zg‘oluvchan balkaning harakat yo‘naltiruvchisi; 5 – qolip; 6 - shatun-krivoshipli mexanizm; 7 – rolikli konveyer

rasm. Trubaga radial presslab shakl berish uskunasi