Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalari ishlab chiqarish

1 – beton truba; 2 – tashqi qolip; 3 – presslovchi o‘zak; 4 – presslovchi lippaklar; 5 – poddon; 6 – beton qorishmasini eltuvchi

rasm. Kesim yuzasi shakli halqasimon bo‘lgan mahsulotlarni qoliplash uskunasi
a - kesim yuzasi shakli xalqasimon bo‘lgan maxsulotlarni rolikli qoliplash sxemasi; 1 – roliklar; 2 – mo‘‘tadillashtiruvchi silindr; 3 – shakl berilayotgan maxsulot; b – umumiy ko‘rinish; 1 – gidrouzatma; 2 – elektr jixozlari; 3 – aylanuvchi mexanizmli traverslar; 4 – bunker; 5 – qorishma uzatuvchi manba; 6 – aylantiruvchi moslamali aylanma stol; 7 – truba tutashuv qismini shakllantiruvchi moslama

Silindrli mahsulotlarni qoliplashda (rasm) roliklarning o‘qlari agregatning aylanuvchi barqorlashtirish silindiriga joylashtiriladi. Mahsulotlarni beto‘xtov qoliplash tezligi 0,5-12mminni tashkil etadi. Bu usul bilan mayda zarrali qorishmalardan silindr shaklli (bosimsiz trubalar) yoxud tekis yuzali (reshetkalar yoki qovurg‘ali plita) temir-beton va beton mahsulotlari qoliplanadi. Qoliplanuvchi qatlam qalinligi 1,5-20 sm ni tashkil etadi.

Rolikli qoliplash mahsulotlari yaxshi sifatdagi yuz qismga, sovuqqa chidamli, kam sement harajatida yuqori beton marakalariga ega bo‘ladi.
Jihoz uzoq chidaydi, kam shovqinli va yuqori darajali mexanizatsiyalashuvni ta’minlaydi.
Trubalarni vertikal rolikli qoliplash SMJ-194 stanogi (1.71-rasm) qoliplarni o‘rnatish uchun ikki uyali buriluvchi stolga ega.

Vibrogidropresslash bosimli temir-beton trubalarni tayyorlashda qo‘llaniladi (1.67, a rasm). Qoliplash jarayoni ikki bosqichdan iborat bo‘ladi. Avval beton qorishmasi vintli beton joylovchi bilan qolipga solinadi. Qolip tashqi qobiq konsul va ichki o‘zakdan iborat. Tashqi qolip (qobiq) kichik diametrli trubalar uchun ikkita yarim qolipdan tashkil topgan va katta diametrli trubalar uchun 4 ta segmentlardan iborat. Ular o‘zaro bolt va tarirovkalangan prujinalar orqali ulanadi (1.67, b rasm). Ichki qolip (o‘zak) ikkita konsentrik joylashgan trubalardan tashkil topgan. Kichik truba yaxlit bo‘lib, kattasini devorlari teshik-teshik truba (perfofirovannaya truba) dan iborat. Ikki devorli o‘zakka rezina chexol kiydiriladi.

Kichik diametrdagi trubalar uchun kam harakatlanuvchi beton qorishmalarini zichlantirish MV-64 osma pnevmatik vibratorlar yordamida amalga oshiriladi, katta diametrli trubalar uchun esa yuk ko‘tarish qobiliyati 20-28 tonnali ko‘pkomponentli vibrmaydonchalar ishlatiladi. Bu holatda vibratsiya tashqi kojux orqali tarqaladi.
Betonlashdan keyin qolip gidropresslash postiga o‘tkaziladi, u ‘yyerda o‘zakning teshikli va teshiksiz devorlari orasiga issiq suv uzatiladi. 30 min dvomida bosim 3-3,5 MPa gacha ko‘tariladi. Bosim ostida suv o‘zak devorlari orqali o‘tadi, rezinali chexolga ta’sir ko‘rsatadi, uni cho‘zadi va qolipda beton qorishmasini presslaydi. Bosim ostida mahsulot 5-7 s, beton loyiha mustahkamligiga etmaguncha saqlanadi.



rasm. Trubani vibrogidropresslash usuli bilan qoliplash
a – qoliplash sxemasi; b – qolipni ulash detali; 1 – beton bilan ta’minlovchi bunker; 2 – tayanch(upornoe) xalqasi; 3 – tashqi qolip; 4 – rezina g‘ilof; 5 – ichki qolip; 6 – bo‘ylama armatura; 7 – spiralsimon armatura; 8 – issiq suv yuborish trubasi; 9 – pastki tayanch xalqasi; 10 – stopor muftasi; 11 – tashqi qolip; 12 –tutashtiruvchi chok; 13 - prujina
Ekstruziya
Ekstruziya – bu, siqilayotgan beton qorishmasiga bir vaqtning o‘zida ham titratish ham presslash yo‘li bilan ta’sir ko‘rsatishga asoslangan uchul. 30 s ga teng bikirlikdagi beton qorishmasi, vibratsiya ta’sirida muayyan darajada suyuladi va presslash kamerasiga o‘tadi, bu ‘yyerda u qorishma yangi qoliplangan mahsulotning cheka qismi, kameraning yon devorlari va ishchi organning pressllovchi yuzi o‘rtasidagi maydonda siqiladi.
Qoliplovchi agregat (rasm) qabul bunkeri, maydonli vibrator, harakatlanish mexanizmli shnekli siquvchidan iborat. Beton qorishmasi shnek bilan ushlanadi va ekstruder presslash kamerasiga uzatiladi. Qorishmaning yangi porsiyalari mahsulotning qoliplangan qismlariga tiqiladi va reaktiv kuch qoliplashtiruvchi agregatni shnekka qarama-qarshi bo‘lgan yo‘nalishga itaradi. Bu usul bilan mahsulotlar bortli elementlari bo‘lmagan poddon yoxud stendlarda qoliplanadi, chunki yangi qoliplangan mahsulotlarning zichligi 0,3-0,4 MPaga teng. Ishlanuvchi beton qorishmasining qalinligi bu usul bo‘yicha 400 mm ni tashkil etadi.
Rolikli presslash
Bu uslubning mohiyati shundaki, aylanuvchi rolik ostiga beton qorishmasini ko‘pmarotabali sochganda qorishmaning o‘ta zich hajmi hosil bo‘ladi – «zichlantirilgan yadro». Rolik ostiga yangi beton qorishmasi porsiyalari sochilganda zichlangan qatlamlar yuqoriga va yon tomonlarga siqib chiqariladi. YAngi porsiyalarning etkazilishiga qarab ularning qalinligi kamayadi, ular ajralmas holda cho‘ziladi. Qorishma bo‘lakchlari qatlam doirasida o‘zaro siljishadi va qatlamlar bir-biriga harakatlanadi, bunda qatlamlarning go‘yyoki o‘zaro aralashuvi yuz beradi.
Gorizontal qoliplarda rolikli qolip moslamasining prinsipial sxemasi rasmda keltiriladi. Avval roliklar aylanish harakatiga keltiriladi, so‘ngra qolip roliklar ostiga o‘tkaziladi va rolik ostiga beton qorishmasiga sochiladi, u mahsulotning butun eni va qalinligi bo‘ylab aylanadi. Qolipning mahsulot bilan harakatlanish tezligi qorishma qoldig‘ini mahsulotning zichlangan qismidan siqib chiqarish tezligi bilan aniqlanadi.
Tekis mahsulotlarni qoliplashtirish uchun roliklarning o‘qlarida joylashgan barqarorlashtiruvchi balka mashinalarning ishchi organi ko‘rinishida bo‘ladi. Barqarorlashtiruvchi balka mahsulotning qoliplangan qismini buzilishdan saqlab turadi va bir vaqtning o‘zida uning ochiq yuz qismini tekislaydi.



rasm. Ko‘pbo‘shliqli to‘shamalarni vibropresslab tayyorlovchi uskuna
1 – o‘ziyurar rama; 2 – shneklardagi vibratorlar yo‘naltiruvchisi; 3 – shneklarning yo‘naltiruvchisi; 4 – beton qorishmasining bunkeri; 5 – yuzani vibratsiyalovchi moslama; 6 – shneklar; 7 – ko‘ndalang armaturalarni uzatuvchi plunjer moslamasi



rasm. Gorizontal rolikli presslash uskunasi
1 – harakatlanuvchi balka; 2 – taqsimlovchi bunker; 3 – shakl beruvchi rolik; 4 – qo‘zg‘oluvchan balkaning harakat yo‘naltiruvchisi; 5 – qolip; 6 - shatun-krivoshipli mexanizm; 7 – rolikli konveyer

rasm. Trubaga radial presslab shakl berish uskunasi