«Qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish» kafedrasi

12– LABORATORIYA ISHI


Sement xamirining normal qo’yiqligini aniqlash

Sement xamirining normal quyuqligini aniqlashdan ko‘zda tutilgan maqsad, sementga qancha suv quyilishini bilishdir. Quyiladigan suv miqdori sement massasiga nisbatan foiz hisobida aniqlanadi. Sement xamirining normal quyuqligini aniqlashda hisoblab chiqarilgan suv miqdori keyinchalik sementning boshqa xossalarini aniqlashda ham kerak bo‘ladi.

Sement xamirining normal quyuqligini topishda Vika asbobidan (7-rasm) foydalaniladi. Buning uchun asbobning ninasi o‘rniga diametri 10 mm va uzunligi 50 mm keladigan metall sterjen (sopcha) o‘rnatiladi.
Ishlatiladigan asbob-uskunalar: Vika asbobi, sferik shakldagi metall idish, xamir qoriladigan metall kurakcha, suv o‘lchagich, texnik tarozi, pichoq, soat.
Ish tartibi. Sementdan 400 g tortib olinadi, bunda 1 g dan ortiq xato qilmaslik shart. Tortib olingan sement sferik shakldagi metall idishga solinadi. Bu idishning ustki diametri 400 mm, chuqurligi 100 mm bo‘ladi. Idishdagi sementning o‘rtasi metall kurakcha bilan o‘yiladi. Stakandagi suv tarozida tortilgandan keyin idishdagi sementga quyiladi. Suvning miqdori sement massasining 25-30 protsenti atrofida bo‘lishi kerak.
Quyilgan suv ustiga sement tortiladi va 30 sekunddan keyin metall kurakcha bilan sekin-asta qoriladi, keyinchalik qorish suroati tezlashtiriladi.
Qorishtirish vaqtida idishdagi xamir kurakcha bilan avval bir tomonga, keyin qarama-qarshi tomonga qatlam-qatlam qilib adarib turiladi. Sement bilan suv 5 min. shu tartibda qorishtiriladi.
Ish boshlashdan oldin. Vika asbobi sterjenining bemalol siljishi va silindrik dastaning uchi shisha plastinkaga tekkanda strelkaning shkaladagi nolp raqamini ko‘rsatishi tekshirib ko‘riladi. Agar strelka shkaladan nolp raqamini ko‘rsatmasa, asbob shu ondayoq sozlanadi.
Tayyorlangan sement xamiri metalldan yasalgan kesik konus shaklidagi xalqaga solinadi. SHisha plastinka ustiga qo‘yilgan bu xalqa sement xamiri bilan to‘lganda shisha pastinkani stol chetiga besh-olti marta o’istagina urib, sement xamiri zichlanadi va xamirning ortiqchasi xo‘llangan pichoq bilan xalqa ustidan sidirib olinadi. Keyin shisha plastinkani surib, xamir to‘ldirilgan xalqaning o‘rtasi silindrik dastgoxga tegib turadigan darajada to‘g‘rilanadi, silindrik sterjen vint bilan maxkamlab qo‘yiladi. Keyin sterjenni tutib turgan vint tezda bo‘shatiladi, natijada silindrik dasta o‘z og‘irligi bilan xamirga botib kiradi. Oradan 30 sek. o‘tgach, silindrik dastaning xamirga botish darajasi shkaladan aniqlanadi. Bunda strelka 7 mm dan yuqorida to‘xtasa, xamir qattiq, ya’ni suv oz qo‘shilgan bo‘ladi. U xolda sementdan yana 400 g tortib olinadi va unga avvalgidan birmuncha ortiq suv qo‘shib, yuqorida aytilgan tartibda yana sement xamiri tayyorlanadi. Bordi-yu, silindrik dasta xamirga botganda strelka 5 mm dan pastda to‘xtasa, xamir yumshoq, ya’ni suv ko‘p qo‘shilgan bo‘ladi. SHu tartibda sement miqdorini o‘zgartirmasdan, suvni oldingisidan ko‘proq va keyingisidan ozroq qo‘shib, yuqorida aytilgan tartibda sement xamirining normal quyuqligi aniqlanadi. Agar silindrik dasta uchinchi marta xamirga tushirilganda, strelka 5-7 mm orasida to‘xtasa, uchinchi marta tayyorlangan xamirning quyuqligi normal bo‘ladi. SHunday qilib, oxirgi marta olingan suvning miqdori mazkur sement xamirining normal quyuqligini ko‘rsatuvchi son deb hisoblanadi.