«Qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish» kafedrasi

6-LABORATORIYA ISHI
G’ishtning siqilishga mustahkamlik chegarasini aniqlash

Ishlatiladigan asbob-uskunalar: arra, gidravlik press, portlansement (markasi ko‘pi bilan 300), metall plita, oyna parchalari, kurakcha, tog‘aracha, metall chizg‘ich.

Ish tartibi. Namuna uchun olingan g‘isht o‘rtasidan arralanadi. Bu ikki yarimtalik g‘isht bir-birining ustiga (arralangan tomonlarini almashtirib) 5 mm qalinlikdagi portlandsement qorishmasi bilan yopishtiriladi. YOpishtirilgan g‘ishtlarning ikki qarama-qarshi katta yuzalari ham 3 mm qalinlikda bir tekis sementlanadi. Tayyorlangan namuna temperaturasi 15±5S^o li uyda 3-4 kun saqlangandan keyin sinaladi. Sinash oldidan namunaning sementlangan yuzasi o‘lchab olinadi. SHundan keyin g‘isht gidravlik pressga qo‘yiladi. Pressning g‘ishtga ta’sir etayotgan kuchi bir meoyorda oshirib boriladi. G‘isht namunasini sindirgan kuch manometr shkalasida yozib olinadi. SHu tartibda 5 ta namuna sinaladi. (5-rasm).

5- rasm. G‘ishtning siqilishga mustaxkamlik chegarasini aniqlash sxemasi.

Beshta namunaning mustaxkamlik chegaralarining o‘rtacha arifmetik qiymati oddiy g‘ishtning mustaxkamlik chegarasi deb qabul qilinadi. Har bir namunaning siqilishga mustaxkamlik chegarasi (8) formuladan topiladi:

R_siq= MPa (8)
Bu formulada R_siq – namunaning siqilish mustaxkamlik
chegarasi, MPa
R_max – namunani sindirgan kuch, N
F - namunaning yuzi, mm²
Hisoblab topilgan siqilishga mustaxkamlik chegarasi g‘ishtning markasi deb qabul qilinadi.
Standartga ko‘ra, normal pishgan g‘ishtning markasi 75,100,125,150,175,200,250 va 300 bo‘ladi.
Agar sinash natijasida g‘ishtning 100 dan kichik son chiqsa, 75 va ‘okazo deb olinadi.


7 – LABORATORIYA ISHI


G’ishtning suv shimuvchanligini aniqlash


Ishlatiladigan asbob-uskunalar: quritish shkafi, tarozi va tarozi toshlari, vanna, chelak, yumshoq toza latta, 5 dona g‘isht.

Ish tartibi. G‘ishtning 95-100^o S suv shimuvchanligini aniqlash uchun butun g‘isht quritish shkafida 150-100^o temperaturada, massasi o‘zgarmay qolguncha quritiladi. Keyin quruq uyda normal temperaturaga kelguncha sovitiladi va massasi o‘lchanadi. Massasi o‘lchangan 5 dona g‘isht vannaga yon qirrasi bilan o‘rnatiladi va g‘ishtning uchdan bir qismini ko‘mguncha suv quyiladi. YAna 12 soat o‘tgach vannaga oxirgi marta suv quyiladi. Endi g‘isht namunalari batamom suvga ko‘miladi, suv satxi g‘ishtning ustki yuzasidan hisoblaganda 2-10 sm baland bo‘lishi lozim.oradan 36 soat, jami esa 48 soat o‘tgach g‘ishtlar suvdan olinadi va suvi silqitiladi. Suvi silqitilgan g‘ishtlar yumshoq xo‘l latta bilan artiladi, tarozida tortiladi,g‘ishtdan torozi pallasiga oqib tushgan suvning massasi ham g‘ishtning massasiga qo‘shiladi.

G‘ishtning suv shimuvchanligini har bir namuna uchun quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:

S_sh= (8)

Bu erda m1 – suvga to‘yingan g‘ishtning masasi, g;

m - quritilgan g‘ishtning massasi, g;
C_sh – g‘ishtning suv shimuvchanligi.
G‘ishtning suv shimuvchanligi 5 ta namunani sinovdan o‘tkazish natijalarining o‘rtacha arifmetik qiymati sifatida hisoblab chiqarildi.