Qora qalpoq indd

Kópshilik atınan jazılatuǵın arza úlgileri
45-qosımsha
Qaraqalpaqstan Respublikası Xalıq 
bilimlendiriw ministri A.Tilepovqa 
Kegeyli rayonınıń Aqmanǵıt awılı 
xalqınan
ARZA
Biziń awılda 80 nen artıq shańaraq jasaydı. Olardıń 
kópshiligi – kóp balalı shańaraqlar. Elege shekem 
awılımızda tolıq orta bilim beriwshi mektep joq. 9-klastı 
pitkergen jaslarımız oqıwdı dawam ettiriw ushın qońsı 
awılǵa yamasa rayon orayına qatnawǵa májbúr bolıp atır.
Joqarıdaǵılardı 
esapqa 
alıp, 
awılımızda 
tolıq orta mektep qurılısına járdem beriwińizdi 
soraymız. Awıl xalqı mektep qurılısına materiallıq 
hám kómek jolı menen járdem beriwge tayar.
2020-jıl 7-mart (qolı) (Atı hám familiyalar)

---

144
145
Puqaralar rásmiy hám jámiyetlik shólkemlerge de túrli 
mazmundaǵı arzalar menen múrájat etedi. Bul arzalar 
járdeminde mámleketlik mákemeler yamasa jámiyetlik 
shólkemler arqalı huqıqların ámelge asıradı.
Sonday-aq, shaǵım mazmunındaǵı arzalarda 
puqaralardıń huqıqların, nızam jolı menen sheshiletuǵın 
máplerin buzıw yamasa sheklewlerdi saplastırıw 
haqqındaǵı múrájatlar óz kórinisin tabadı. 
Tiyisli ádebiyatlarda puqaralardıń mámleketlik 
yamasa jámiyetlik shólkemlerge rásmiy túrde jazatuǵın 
jeke arzaları shama menen tómendegishe bólingen: 
– sociallıq támiynat máseleleri boyınsha tiyisli 
ministrlik, qala, rayon, wálayat sociallıq támiynat 
bólimlerine, máhálle uyımlarına jazılatuǵın arzalar;
– administrativlik, huqıq hám basqa da mákemelerge 
jazılatuǵın arzalar;
– puqaralıq halatı aktlerin jazıw (PHAJ) mákemelerge 
jazılatuǵın arzalar;
– notarial keńseler hám notarial háreketlerdi ámelge 
asırıwshı basqa mákemelerge jazılatuǵın arzalar;
– puqaralardıń túrli dárejedegi sudlar, prokuratura 
sıyaqlı mákemelerge jazatuǵın hám olar tárepinen kórip 
shıǵılatuǵın arzaları; 
– turaq jay-kommunal mákemelerine jazılatuǵın 
arzalar;
Usı bóliniw tiykarında belgili toparlarǵa ajıratılǵan 
arzalar da óz gezeginde mazmunı jaǵınan hár túrli 
boladı. Máselen, puqaralar kóp balalı yamasa jalǵız 
analarǵa, kem támiyinlengen shańaraqlardıń balalarına 
pensiya hám járdem pulların belgilew, óz pensiyaların 
qayta esaplatıw, islep shıǵarıwda arttırılǵan mayıplıǵı 
esabınan jumısshı hám xızmetkerlerge jetkerilgen zıyandı 
qaplaw, urıs qatnasıwshıları hám mayıplarǵa transport 
quralların (biypul yamasa naq pulǵa) beriw, balalıqtan 
mayıp bolǵanlarǵa hár aylıq pensiyaların beriw, mayıp 
hám pensionerlerge arnalǵan internat úylerge qabıl etiw, 
mayıp hám pensionerlerdi (dem alıw úyleri, emleniw 
mákemelerine) jollamalar menen támiyinlew haqqında 
arzalar jazadı.
Máselen, pensiya belgilew yamasa onı qayta esaplatıw 
ushın jazılǵan arzanı talqılap kóreyik. Arza, qala, rayon 
hákimligi yamasa sociallıq támiynat bólimi qasındaǵı 
pensiya belgilew komissiyasına jazıladı. Arza beriwshi 
ózi haqqındaǵı tolıq maǵıwmattı arzanıń bas bóliminde 
kórsetip ótedi (jumıs yamasa jasaw ornı, pasport 
maǵlıwmatları, húrmet jarlıǵı, ilimiy dárejeleri, sıylıqları 
hám t.b.). Arza tekstinde maqset hám onıń nızamlılıǵı 
anıq bayan etiledi, sonday-aq, pensiya belgilengennen 
soń jumıs, turaq jay, shańaraq awhalı boyınsha bolatuǵın 
ózgerisler haqqında sociallıq támiynat bólimin óz waqtında 
xabardar etip turıw májbúriyatın óz moynına alǵanlıǵı 
jazıladı. Arzada pensiya belgilew ushın zárúr bolǵan 
hújjetlerdiń (miynet dáptershesiniń túp nusqası, pasportı, 
joqarı oqıw ornı diplomı, húrmet jarlıǵı nusqaları, belgili 
waqıt ishinde dáramatı haqqındaǵı maǵlıwmatnama) 
qosımsha etilgenligi kórsetiledi.
Islep shıǵarıwda baxıtsız hádiyse sebepli arttırılǵan 
mayıplıǵı sebepli jumısshı yamasa xızmetkerge jetkerilgen 
zıyandı qaplaw hám pensiya belgilewdi sorap jazılǵan 
arzaǵa baxıtsız hádiyse haqqındaǵı akt hám kásiplik 
awqamnıń miynetti qorǵaw komissiyasınıń juwmaǵı 
qosımsha etiledi.
Basqarıw, huqıq qorǵaw hám basqa mákemelerge 
jazılatuǵın arzalardıń tema sheńberine tómendegiler 
kiriwi múmkin: aliment tólewden bas tartıp júrgen 
shaxslardı izlew, urlıq júz bergeni, pasporttıń joǵalǵanlıǵı 
haqqında xabar beriw, jınayat nátiyjesinde materiallıq 
yamasa fizikalıq zıyan kóriw, belgili shaxstıń biydárek 
joǵalǵanlıǵı, turaq jayda dizimge alıw yamasa dizimnen 

---

146
147
shıǵarıwdı soraw, puqaraǵa pasport beriw yamasa 
pasporttı almastırıw, avtomobil yamasa aw mıltıǵın satıp 
alıwǵa ruqsat soraw hám t.b. 
Úlgi
46-qosımsha
Nókis qalalıq Ishki isler bólimi 
baslıǵına Nókis qalası, Ata jolı 
kóshesi 170-jayda jasawshı Naǵıyma 
Áwezovna Sapar baevadan 
ARZA
2020-jılı 12-dekabr kúni túnde, men jumısta bolǵan 
waqıtta, belgisiz shaxs qapınıń qulpın buzıp, úyime 
kirip, tómendegi buyımlardı urlap ketken: 1. Bahası 
3918000 somlıq 3x3 m ólshemdegi gilem. 2. Bahası 
1940000 somlıq qısqı hayallar paltosı. 84,5 mln. som 
naq pul.
Urlıq islegen shaxstı hám urlanǵan materiallıq 
baylıqlardı izlew boyınsha shara kóriwińizdi sorayman.
2020-jıl 13-yanvar (qolı) N.Á.Saparbaeva
Tiyisli hákimliklerdiń puqaralıq halatı aktlerin jazıw 
bólimlerine (PHAJ) puqaralar nekeni dizimge alıw 
yamasa onı biykarlaw, tuwılǵanlıǵın yamasa shaxstıń 
qaytıs bolǵanlıǵın dizimge alıw (tastıyıqlaw), atalıqtı 
anıqlaw hám onı dizimge alıw, balalıqqa (qızlıqqa) alıw, 
familiya, atı hám ákesiniń atın ózgertiw, puqaralıq halatı 
hújjetleri jazıwların ózgertiw, qayta tiklew hám biykar 
etiw, joytılǵan yamasa biykar etilgen puqaralıq halatı 
hújjetlerin qayta tiklew, sol tiykarda tákirar gúwalıqlar 
beriw haqqında hám basqa mazmundaǵı arzalardı jazadı. 
Bunday arzalardıń kópshiligi puqaralıq hújjetlerin 
dizimge alıw bólimlerinde belgilengen, rásmiy úlgiler 
boyınsha toltırılıwın esapqa alıp, olardıń barlıǵına tiyisli 
úlgi keltirilmey, ekinshi márte gúwalıq beriwdi sorap 
jazılatuǵın arzalarǵa ǵana úlgiler berildi.
Úlgi
47-qosımsha
Nókis qalası Puqaralıq halatı 
aktlerin jazıw bólimine Nókis 
qalası Baǵshılıq kóshesi 80-jayda 
jasawshı Gúlara Bektursınovna 
Allaniyazovadan
ARZA
Maǵan puqara Jamal Nawrızbaevich Artıqbaev 
penen bolǵan nekemniń biykar etilgenligi haqqındaǵı 
gúwalıqtı qaytadan (ekinshi márte) beriwińizdi 
sorayman. Neke 2015-jıl 17-aprel kúni Nókis qalalıq 
PHAJ bóliminde dizimge alınǵan.
Gúwalıqtıń túp nusqasınıń joytılǵanlıǵı sebepli 
zárúr bolıp qaldı.
2020-jıl 1-iyun (qolı) G.B.Allaniyazova
Mámleketlik notarial keńselerine jazılatuǵın arzalar 
da mazmunı jaǵınan hárqıylı. Miyrastı wásiyat etiw, 
wásiyatnamanı ózgertiw yamasa biykarlaw, miyrastı qabıl 
etiw, miyrastan waz keshiw, miyras mal-múlkti qorǵaw, 
marhumnıń amanatları bar-joqlıǵın tekserip kóriw, 
múlkke miyrasxorlıq haqqındaǵı gúwalıqtı alıw, notarial 
keńseler tárepinen tastıyıqlanǵan hújjetlerdiń nusqasın 

---

148
149
(dublikat) beriw, mal-múlkti aldı-sattı hám sawǵa 
etiw menen baylanıslı shártnamalardı rásmiylestiriwdi 
ótinish etiw, qarız shártnaması boyınsha alınǵan pullardı 
qaytarıwǵa tiyisli arzalar usı toparǵa kiredi. Sonı aytıp 
ótiw kerek, mámleketlik notarial keńseleri bolmaǵan 
jerlerde puqaralar usı mazmundaǵı arzalar menen 
notarial háreketlerdi ámelge asırıw huqıqına iye bolǵan 
mákemelerge, poselka, awıl puqaralar jıyınına (baslıǵı) 
múrájat etiwi múmkin.