Qo‘qon xonligida kitobat va kutubxonachilik tarixi bob. Qo‘qon xonligida ijtimoiy-siyosiy va madaniy jarayonlar

Abdulloxon 
Mahdumi 
Xo‘qandiy
41
– Xo‗qand xattotlik maktabi 
namoyandalaridan biri. Kunlardan birida bir kishi muzeyga bir qo‗lyozma kitob olib 
kelib, qanday kitob ekanligini aniqlab berishimizni so‗radi. Mazkur kitob ―Muxtasar 
al – viqoya‖ asari bo‗lib, hijriy 1268 yil, Safar oyining 24 kuni (milodiy 1852 – 1853) 
madrasai Muhammad Alixonda Abdulloxon Mahdumi Xo‗qandiy tomonidan yozib 
tugatilgan ekan. Biz bu kishining hayoti va faoliyatiga oid ma‘lumotlarni izlab 
ko‗rdik, biroq hech qaysi tazkirada nomlarini uchratmadik. Abdulqayyum Xo‗qandiy 
41
Muhammad Yahyoxon Xo‗qandiy. ―Xo‗qandi latif tarixi‖ (Tazkira). Toshkent: 2021. 

---

– Abdulqayyum Xudoybergan o‗g‗li XIX asrning birinchi yarmida tavallud topib, 
ikkinchi yarmida faoliyat olib borgan mohir xattot. G‗arib Go‗ristonliq mahallasida 
istiqomat qilgan. Keyinchalik Toshkentga ko‗chib ketgan. Ko‗pgina darslik kitoblarni 
ko‗chirgan. 1893 yilda Toshkentda chop etilgan Qutbiddin Roziyning ―SHamsiya‖ga 
kirgan sharhi (Hoshiyai Qutbi)ni ham Abdulqayyum ko‗chirgan. 
Abdulqodir Qori Xo‘qandiy
42
– 
Abdulqodir Qori Muhammad Olim o‗g‗li. 
Xo‗jand dahasining Beshariq (G‗ishtko‗prik) mahallasida mashhur naqqosh 
Muhammad Olim Sirchi Usta Muhammad Kamol o‗g‗li oilasida tavallud topgan. 
Mashhur jali qalam (katta, yo‗g‗on qalam bilan yozish usuli) xattotlardan bo‗lib, 
Muhammad Alixon madrasasida tahsil olgan. Mavlono Muqimiyning ulfati va yaqin 
do‗stlaridan edi. 1912 yilda Abduqodir Qorining jali (yo‗g‗on) qalam bilan mashq 
qilgan ruboiylari Toshkentda shoir va noshir Xislat tomonidan toshbosmada nashr 
qilingan. Ko‗chirgan kitoblari xam mavjud bo‗lib, Qo‗qon adabiyot muzeyida 
saqlanadi. 
Abulg‘ozi Xoja Xo‘qandiy
43
– iste‘dodli xattot. To‗ra Xoja Husayniy 
Istravshaniy – Xo‗qandiyning o‗g‗li. Hijriy 1264 (ilodiy 1848) yilda Hazrat Mir 
Alisher Navoiyning ―Xamsa‖asarlarini kitobat qilgan.