Qoʻqon tigalari 19-asr 16-3-choraklari Taklif etilayotgan numizmatik katalogda Qo‘qon xonligining tashkil topgan kundan boshlab Rossiya tarkibiga qo‘shilishigacha (1770-1876) muomalaga chiqarilgan tangalar nashr etilgan

QOʻQON TIGALARI 19-asr 16—3-choraklari Taklif etilayotgan numizmatik katalogda Qo‘qon xonligining tashkil topgan kundan boshlab Rossiya tarkibiga qo‘shilishigacha (1770-1876) muomalaga chiqarilgan tangalar nashr etilgan. Qo‘qon tangalari birinchi marta 19-asr o‘rtalarida nashr etilgan. 16 tangani tasvirlagan rus sharq numizmatlari X. Fren, V. V. Grigoryev, P. S. Savelyev. Ammo mualliflar xonlik tarixi bilan yaxshi tanish bo‘lmagani uchun tavsif noto‘g‘ri bo‘lgan. O‘tgan asrda akademik jurnallarda Qo‘qon tangalari bo‘yicha bir nechta tasodifiy nashrlar paydo bo‘ldi, vaholanki, mamlakat muzeylarida Qo‘qon tangalariga oid ko‘plab tangalar to‘plangan bo‘lib, ular tizimlashtirilmagan va deyarli butunlay o‘rganilmagan. Bizning vazifamiz Qo‘qon xonligi tangalarini tizimlashtirish va o‘rganishdir. Shu maqsadda bir qator viloyatlar Namangan, Qoʻqon, Fargʻona, Andijon, Samarqand, Buxoro, Toshkent (M.T. nomidagi xalqlar tarixi muzeyi) va markaziy muzeylar: Oʻzbekiston numizmatik kolleksiyalari, shuningdek, shaxsiy kolleksiyalar Toshkent. Katalog nomidagi Oʻzbekiston xalqlari tarixi muzeyi kolleksiyalari asosida tuzilgan M. T. Aybek O'zSSR Fanlar akademiyasi va Davlat Ermitaji. Boshqa muzeylarning kolleksiyalari ahamiyatsiz, ularni o'rganish yangi turlarni bermadi, shuning uchun ular katalogga kiritilmagan. Qo‘qon tangalari boshqa sharq tangalaridan o‘zining turlari va yozuvlari bilan ajralib turadi, ulardan ma’lum bir hukmdor hukmronlik qilgan yillarni aniqroq sanash, unvonlarini aniqlash va xonlikda tanga zarb etishning rivojlanishini kuzatish mumkin. Xonlik mavjud bo'lgan yuz yildan ortiq vaqt mobaynida 13 ta hukmdor almashgan, shundan 9 tasi o'ldirilgan. Numizmatik maʼlumotlar asosida nafaqat hukmronlik yillari va hukmdorlarning nomlari, balki Qoʻqon hukmdorlarining unvonlari, ularning nasabnomalari ham aniqlangan. Qo‘qon hukmdorlarining hukmronlik yillari va nasl-nasabiga oid ma’lumotlarni keltiramiz: hukmdori Nomi Hijriy yil Milodiy yil e. 1184(?)-1215 Norbuta Muhammad-Olim 1770-1800 1215-1224 1800-1809 Muhammad-Umar 1224-1237 1809-1822 1822-1842 Muhammad-Ali Sher-Ali Murod-1812-yilda Muhammad-Ali Sher-Ali Murod-1812-yil 1812-yil 1412-yilda K.1812-yilda 1812-yilda. birinchi saltanati) 1260-1275 1844-1858 Malla 1275-1278 1858-1862 Shohmurod 1278 1862 1862-1863 Xudoyor (ikkinchi saltanat) Sayyid Sulton Xuday-Kuli 1278-yillar ad28-yillar 1278-yillar ad28-y. (birinchi hukmronlik) Po‘lat Nasr ad-din (ikkinchi hukmronlik) 1282-1292 1865-1875 1292 1875 1292-1293 1875-1876 1293 1876 Norbuta Xoji-bek Mohammed-Olim-Umarad-Shahmuradr-Alim-Shahmuradr-Alim-Shahmuradr. din Sayyid Sulton Norbut davrida faqat mis fuluslar (hovuz) ishlab chiqarilgan. Olim davrida mis fuluslar va kumush bilan qoplangan mis dirhemlar zarb qilingan. Muhammad-Umar saltanatining boshida (hijriy 1233 yilgacha) mis oʻqlar, past navli kumush dirhemlar, kumush bilan qoplangan mirilar zarb qilingan. Muhammad-Umar oʻz hukmronligining oxirida pul islohotini oʻtkazdi, shundan soʻng mis oʻqlar, yuqori navli kumush tangalar va tilla tillolar ishlab chiqarila boshlandi. Bitta tillo 21 tangaga teng edi; 1 tenga - 4 dirham yoki Miri; 1 tenga - 45-60 o'q. XIX asr o'rtalarida. 1 tillo rus 3 rubliga teng edi. 80 kop. kumush, 1 tanga esa 20 tiyin kumush. ha - kumushda 20 tiyin. Katalogda Qo‘qon hukmdorlarining 7 kun hukmronlik qilgan va o‘ldirilgan Murod-bekdan boshqa barcha turdagi tangalari tasvirlangan. Xulosa jadvali 1250 nusxani o'z ichiga oladi. turi, vazni, hajmi, metalli, zarb qilingan joyi, chiqarilgan yili va saqlangan joyi ko'rsatilgan tangalar. Tangalar turlarining fotosuratlari berilgan. * 61 KATALOG NORBUTA-BEK. 1184 [1)-1215 yillar X. [1770 [1)-1800] 1. Turi 1. Tanga zarb belgilari yoʻq. 1195 x. L. st.: s, as - "Yaxshilik uchun". Haqida. Art.: ai !190. Mis (1, 1-rasm). 2. Turi 2. Zarb qilingan joy belgilanmagan. 1210 x. L. Art.: IP. Gj - "Yangi yil, 1210". Haqida. st.: 4.la: a - "Abadiyat uchun." Mis (1, 2-rasm). 3. Tur 3. Zarb qilingan joy belgilanmagan. 1215 L. Art.: - g - "Muomaladagi tangalar". Haqida. st.: "1215". Mis (1, 3-rasm). MUHAMMED OLIM. 1215-1224 yillar X. [1800-1809) 4. Turi 1. Zarb qilingan joyi ko'rsatilmagan. 1216 Tasviriy varaq: IP1nce cle-"Alim-bek, 1216". Haqida. st.: |r... cnile - “Yaxshi oxirigacha. 12..." Mis (1, 4-rasm). 5. Turi 2. Zarb qilingan joy belgilanmagan. 1217 X. L. st .: ss tusle - "Iry bo'lsin -" 1217 ". Mis (1, 5-rasm). 6. Turi. 3. Xo‘qon. 1219 soat. L. st .: li uo - "Yaxshi yakunlandi." Haqida. Art.: Xoʻqon. Haqida. st.: ai ItI4 - “1219”. Mis (1, 6-rasm). Xo‘qand. Haqida. st.: dl FHS "IZIY yil". mis (T, b-rasm). 7. Turi 4. Xo‘qon. N.d. L. st. "Xo'qon". Haqida. San'at: - "Chekan". Mis (1, 7-rasm). 8. Turi 5. Xo‘qon. Belgilanmagan holda L. st.: sanalar. - “Tanga in uiigs u pe- “Chekan Xoqond”. Haqida. Art.: muomalada. Mis, kichik o'lchamli (1-rasm, 8). L. st .: - "Xo'qand chekani". Haqida. Art.:), - “Tanga 9. Turi 6. Xo‘qon. N.d. muomalada". Mis, katta o'lchamli (1-rasm, 9). 10. 1-tur. Zarb qilingan joy belgilanmagan. 1221 L. st.: Irriobaig - "Chekan Mohammed Alim (o'g'li) Norbut Xon, 1221". Haqida. st.: Ol , s cle - "Dunyoda abadiy bo'lsin" (poetik shakldagi afsona). Kumush izlari bo'lgan mis (1, 10-rasm). 11. Turi 2. Zarb qilingan joy va sana ko'rsatilmagan. L. Art.: Juise - "Eng yuksak qadr-qimmat". Haqida. st.: Dirham. Kumush izlari bo'lgan mis (1, 11-rasm). 12. Turi 3. Xo‘qon. N.d. L. San’at: “Xo‘qon”. Haqida. st.: Dirham. Kumush izlari bo'lgan mis (1, 12-rasm). 13. Turi 4. Xo‘qon. N.d. L. uslubi: siigi uno — «Xoʻqon Choqoni». Haqida. st.: - "Dirhem". Kumush izlari bo'lgan mis (1, 13-rasm). 14. Turi 5. Xo‘qon. N.d. L. st .: "Xo'qand chekani". Haqida. st.: le ad "Sifatli dirham". Kumush izlari bo'lgan mis (1, 14-rasm). MUHAMMED-UMARXON. 1224-1237 yillar X. [1809-1822] 15. Tur 1. Xo‘qon. 1224 soat. L. st.: CLs - "Muhammed-Umar Bahodir Xon". Haqida. st.: rrE - "1224, Xo'qon, dirham". Kumush izlari bo'lgan mis (2-rasm, 1). 7 16. Turi 2. Xo‘qand. 1225 va 1226 X. L. st .: ke d Irpn - "Muhammad-Umarxon, 1226". Haqida. ko'ch.: i - “Xo'qonning chekoni”. Kumush izlari bo'lgan mis (2, 3-rasm). 17. Turi 3. Xo‘qon. 1228 soat. L. st.: i6pas - “Janob hazratlari, Ob. st.: upe Irr - "Chekan Xon". Xo‘qand, 1228”. Kumush izlari bo'lgan mis (2, 2-rasm). 18. Turi 4. Xo‘qon. N.d. L. st .: - "Yuqori amirning farmoni". Haqida. st.: ial “Dirham. Xo‘qon go‘zal”. Kumush izlari bo'lgan mis (2, 4, 5-rasm). 19. Turi 5. Xo‘qon. 1234 soat. L. st .: lli - "Malikning farmoni bilan" (ya'ni, hukmdor). Haqida. st.: irrs “Dirchem. Xo‘qand. 1234". Kumush izlari bo'lgan mis (2, 6-rasm). 20. Turi 6. Xo‘qon. 123... yil x. Varaq uslubi: S Emirskaya". 1PP ..dii uo —"Chekan Xo'qand, 123..." (oxirgi raqam o'chiriladi). Kumush izlari bo'lgan mis (2, 7-rasm). 1. Xo'qon. 21. Turi L. st.: - “Eng yuksaklarning iqtidorli amiri”. st. haqida: “Maftunkor Xoʻqandni tekshirish..” Kumush (2, 8-rasm) 22. Tur 2. Xoʻqon Chegara bilan kesilgan sana (1233-yil) ?) Varaq uslubi: “Musulmonlar boshlig‘i Sayyid-Muhammad Amir Umar”, ob.st.: “Poytaxt Xo‘qand shahri tangasi” (orqa tomonida sana ko‘rsatilmagan) Kumush (2-rasm). , 9).23. 1-tur Xo‘qand 1237 varaq uslubi: al “Musulmonlar amiri Sayyid-Muhammad Umar 8-Sulton” Ob. sana belgilari L. uslubi: “Xo‘qon” Ob. uslubi: - “Chekan” Mis (2-rasm) , 11) 25. Tur 2. Zarb qilingan joy ko‘rsatilmagan. : - “Blagoy, 1228” Eski uslub: “Oxir bo‘lsin, 1228” Mis (2, 12-rasm) 26. Tur 3. Xo‘qand ( ?) 1235 Varaq uslubi: "Muomalaga yangi. Zarbxona 1235. Ob.st.: lo "Mis tanga..." yozuvi yarim oʻchirilgan. Mis (2-rasm, 13). 27. 4-tur. Joy belgilanmagan. 1237 soat. L. st.: i.u "Yangi tanga". Haqida. st.: Irri - "1237". Mis (2, 14-rasm). 28. Turi 5. Xo‘qon. N.d. L. st .: - "Xo'qand chekani". Haqida. st.: 1, - “Muomaladagi tanga”. Mis (2, 15-rasm). MUHAMMED-ALI (MADALIXON). 1237-1258 yillar X. [1822-1842) 29. Tur 1. Farg‘ona. 1247. L. st .: sjle de IFEV - “Muhammad-Ali g‘ozi (iymon uchun kurashuvchi) o‘g‘li Umar, 1247.”. Haqida. st.: - “Fargʻonada kumush va oltin tanga zarb qilgan”. Oltin (3-rasm, 1). 30. 2-turi. 1254 x. Huqand. 1252 yildan 1257 yilgacha bo'lgan tangalar X. bir xil turdagi. L. G‘ozi Sayyid Muhammad Ali, 1254 yil”. Haqida. st.: cel dist—“Poytaxt Xuqand shahri zarbxonasi”. Zolots (3-rasm, 2). 31. Turi 1. Xo‘qon. 1239 X. L. st.: d Irrg-"1239, Muhammad-Ali xon [o'g'li] Sayyid Umar". Haqida. Art.: Jis paw ac “U Xo‘qonda kumush va oltin tangalar zarb qilgan”. Kumush (3, 3-rasm). 10 9 32. Tur 2. Zarb qilingan joy va sana ko‘rsatilmagan. l. st.: ab elo d6 de - "Muhammad-Ali Xon g'alabalar egasidir". Haqida. st.: i j— “Imon uchun kurashdi, kumush va oltindan tangalar zarb qildi” (rivoyat misra shaklida). Kumush (3, 4-rasm). 33. Turi 3. Xo‘qon. 1244 1243 va 1244 yillardagi tangalar X. one-L. st.: S le O6dee - “Muhammed-Ali xon - “Xo'qand tangalari xos emas. g'ozi". Haqida. st.: maftunkor, 1244. Kumush (3, 5-rasm). 34. Turi 4. Xo‘qon. 1245 1245 va 1246 yillardagi tangalar X. bir xil turdagi. L. st.: sti Uli, de "Muhammad-Ali xon g'ozi". Haqida. st.: \r£A b - “Maftunkor Xo‘qandni tekshirish, 1245 yil”. Kumush (3, 6-rasm). 35. Turi 4. Xo‘qon. 1257 1256 va 1257 yillardagi tangalar X. one-L. st .: 5li Olsde - “Muhammad-Ali xon g‘ozi”. Haqida. st.: |FAVibu — «Maftunkor Xo‘qand tangasi, 1257». 4-turga o'xshash. Kumush (3-rasm, 7). 36. Turi 1. Xo‘qon. N.d. L. Art.: Notipik. Haqida. diis - "Xo'qonning Cho'qoni". Mis (3, 8-rasm). 37. Turi 2. Xo‘qon. 1244 Chizma qog‘ozi: \rE£ “Xo‘qand, 1244”. Haqida. st.: - "Fulus". Mis (3, 9-rasm). 38. Turi 3. Xo‘qon. 1245 X. L. koʻchasi: i - “Xoʻqon, koʻch.: “fulus”. fulus". Haqida. st.: oxiri, 1245. Mis (3, 10-rasm). 39. Turi 4. Huqand. N.d. L. st.: ursls "Xukand, fulus". Haqida. st.: \f£d - "Oxiri yaxshi bo'lsin". IrEd mgl le yozuvi - “Bu 3-turdagidek yaxshi tanga bo'lsin, lekin shahar nomiga alif harfi qo'shilgan. Mis (3, 11-rasm). 40. Tur 5. Farg‘ona. 1252 X. L. St.: 1FAFaile i - "Fargo-