Qonuniyatlarni taqdim etish shakllari

Qonuniyatlarni taqdim etish shakllari
Qonuniyat tushunchasi qonun tushunchasiga yaqin bo‘lib, uni qandaydir “qonunning kengayishi” yoki “murakkab tizimidagi o‘zgarishlar yo‘nalishni yoki turg‘unlik an’anasini ta’minlab beruvchi, mazmunan o‘zaro bog‘langan qonunlar majmuasi” deb qarash mumkin
Y. Juravlev tadqiqotlarida berilgan qonuniyatlarni formal tavsifini qaraylik [1]. Qonuniyat tushunchasi asosida empirik gipoteza tushunchasi yotadi. h gipoteza ko‘rinishdagi kortej bilan ifodalanadi.
h gipoteza ko‘rinishdagi kortej
W - obyektlar to‘plami bo‘lib, ularga nisbatan gipoteza bildirilgan;
O - kuzatishlar va o‘lchov vositalarining chekli to‘plami;
V - kuzatishlar natijalarini qaydnomasiga (pr) yozish uchun lug‘at yoki belgilarni chekli to‘plami;
T - tekshirish algoritmi, pr qaydnomani tahlil qilish asosida quyidagi ikkita qarordan birini beradi: T(pr)=1, agar qaralayotgan kuzatish qaydnomasi h gipotezasini tasdiqlansa va T(pr)=0, agar qaralayotgan kuzatish qaydnomasi h gipotezasini tasdiqlamasa, ya'ni uni inkor etsa.
Bu yerda:
Qandaydir gipotezani ilgari surgan paytida quyidagilarni aniq bilish kerak bo‘ladi – qanday obyektlar (W) haqida mulohaza qilinmoqda, bu obyektlarning qaysi xossalari bizni qiziqtiradi va ular qanday o‘lchanadi (O), kuzatish natijalari qaysi belgilarda (V) – raqamlarda, harflarda va boshqa belgilarda yoziladi, qanday qilib gipotezani “mustahkamlikka” tekshirish mumkin, ya’ni qanday qaydnomalarda (pr) gipoteza tasdiqlanadi (T=1) va qanday qaydnomalarda u inkor qilinishi mumkin (T=0).
Q – inkor qiluvchi va tasdiqlovchi qaydnomalar nisbati sifatida aniqlanuvchi gipotezani inkor qilinish potensiali;
P – gipotezani tasdiqlanish darajasi. Oldin o‘tkazilgan ko‘p sondagi turli tajribalar gipotezani inkor qilmagan bo‘lsa, bu gipotezaga ishonch shunchalik oshadi;
R – gipotezani izohlash darajasi, ya’ni “bu qanday ro‘y bermoqda?”, “nima uchun aynan shunday, boshqacha emas?” savollariga javoblar tizimi;
S – gipotezaning soddalik darajasi;
B– gipotezani ta’riflashdagi tushuntirib berish va yaqqol ko‘rsatish.