Qo`lyozma xuquqida mamatqulova (yuldasheva) gulzira ergashali qizining

O’simlik soni va arealining o’zgarish sabablari. Tarqalish maydonlari tor 

bo’lgan stenobiont o’simlik. 

Muhofaza choralari. Surxon davlat qo’riqxonasida muhofaza etiladi. 

 

ITUZUMDOSHLAR OILASI – SOLANACEAE 

6-rasm.Oloy xiyoli - Physochlaina alaica Korotkova ex Kovalevsk 

---

 

49 

 

Kamyoblik darajasi 1. Oloy va Turkiston tog’laridagi juda kamyob, endem 

o’simlik. 

Qisqacha  tavsifi. Bo’yi  50  sm  ga  yetadigan, ko’p  yillik o’t. Poyalari ko’p, 

tik,  yoyiq  siyrak,  oddiy  va  bezchali  tuklar  bilan  qoplangan.  Barglari  uzun  bandli, 

keng tuxumsimon, yaprog’ining uzunligi 5-10 sm, eni 4-8 sm, ustki tomoni deyarli 

tuksiz,  pastki  tomoni  tomirlari  bo’ylab  siyrak  tukli.  Gullari  qisqa  (0,5  sm), 

mevasining  yetilishiga  qarab  uzayib  boradigan,  bezchasimon  tukli  bandlarda 

o’rnashgan. To’pguli yoyiq, yuqori qismi kallakchasimon. Kosachasi bezchasimon 

tukli,  uzunligi  0,5  sm.  Gultoji  qo’ng’iroqsimon,  uzunligi  10-15  mm,  xira  pushti 

rangli.  Mevasi  ko’sakcha,  uzunligi  10-12  mm.  May  oyida  gullab,  iyunda  mevasi 

yetiladi.  Dengiz  sathidan  1800-2000  m  balandlikda  qoyalarning  soyalarida, 

butazorlarning  taglarida,  archazorlarda  va  ochiq  yerlarda  o’sadi.  Juda  siyrak 

tarqalgan.  Turli  yoshdagi  o’simliklarning  umumiy  soni  8000  tupdan  oshmaydi. 

Urug’idan  ko’payadi.  Tabiiy  sharoitda  ekib  o’stirilganda  ijobiy  natija  bermagan. 

O’zbekiston  Respublikasi  FA  Botanika  bog’ida  1973  yildan  buyon  o’stirib 

kelinadi. 

---

 

50 

Tarqalishi.  Farg’ona  viloyati:  Oloy  tizmasida,  SHohimardon  va  So’x 

daryolarining  havzalarida  uchraydi.  Qirg’iziston,  Tojikistonda  (Turkiston  tizmasi: 

Vorux, Xo’jabaqirgan qishloqlari atroflari) ham tarqalgan.