Qo‘llanmadan chizrnchilik

Shaybalar gayka yoki bolt (vint) kallagi ostiga qo‘yiladigan tek is halqasimon texnik detal bo‘lib, tayanch sirtini kengaytiradi hamda detal sirtini qirllİShdan saqlaydi. Gaykalar o‘z-o‘zidan

2.1-chizma.

buralib ketmasligi uchun shaybalar qirqma prujinasimon, kertikli, uchlari buklanadigan yulduzchasimon va boshqacha shakllarda ishlab chiqariladi. Shaybalar standart talabidagi qalinlikka ega bo‘ lgan listli yupqa materiallardan qirqish yoki shtampovkalash yo‘1i bilan tayyorlanadi.

Detallar tatbiq qilinishiga qarab oddiy (sodda), o‘rta, murakkab ko‘rinish1arda bo‘ladi. Detallarning soddaligi yoki murakkabligi unda mujassamlashgan geometrik obraz (figura) larning xilma-xilligi va ko‘pligidadir.

Masalan, shtift sof silindrik yoki konussimon bo‘ladi. Bunday detalni shartli bir elementli deb qabul qilinadi. Agar shtiftlarni teshikka kiritishda qulaylik hosil qilish maqsadida ularning bir tomoniga konussimon faska ochilsa, bir elementli detal ikki ele- mentlikka aylanadi. Agar ulaıning ikkala uchlariga o‘sha faskalardan ochilsa, shtift uch elementli detalga aylanadi.

Demak, har bir detalning murakkabligini aniqlash maqsadida ulami geometrik tahlil (analiz) qilish zarur ekan.

Silindr, konus va sfera (sharcha)1ar dumalash podshi pniklari (silindrik rolikli, konussimon rolikli, sharchali)da tatbiq etiladi. Bu yerda roll — nemisha fioffe — g‘o‘1a, g‘a1tak degani.

Silindr turli oddiy va tirsakli vallar, ichki yonuv dvigatellari, bug‘ mashinalari, gidravlik va pnevmatik tizimlarning asosiy detal- laridan biri, ichi silindrsimon sirtli havol detal hisoblanib, konstruksiyalashganligiga qarab sof yoki kombinatsiyalangan holda turli vazifalarni bajaradi.

14

Silindr turli ko‘rinishdagi quvurlar, stoykalar, o‘qlar, simlar, qalamlar va boshqa ko‘rinishlarda texnikada eng ko‘p qo‘llaniladigan geometrik sirt (jism) hisoblanadi.

Har qanday aylanma harakat faqat silindrlar orqali amalga oshiriladi. Turli ko‘rinishdagi silindrik va konussimon detallami silindrik teshiklarga kiritilislu oson bo‘lishi uchun detal va teshik- dagi faskalar doimo sof konus shaklida bajariladi.

Sharchalar sharikli podshipnikdan tashqari turli silindrik yoki konussimon teshiklarni berkitish (to‘sish) uchun klapan vazifasini bajaradi.

Shuhday qilib, texnikada sof ko‘rinishdagi geometrik sirt (fıgura)1ardan detal sifatida samarali foydalaniladi.

2.