Qo’llanma / "Iqtisodiy ta’limda o’qitish texnologiyasi" seriyasidan Samarqand

          
1-§. Mulkdorlar o’rtasida huquqlarning taqsimlanishi
 
                                 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5.1.-jadval 
Mulkchilik subyektlari bo’yicha huquqlarining taqsimlanishi 
Huquqlarga ega bo’lish 
Mulkchilik huquqi subyektlari 
Aksiyador, 
korxona xodimi 
Aksiyadorlar 
yig’ilishi 
(mehnat 
jamoasi) 
Ijro etuvchi 
organ, korxona 
direksiyasi 
Davlat 
mulki 
qo’mitasi 
Egalik qilish huquqi 
 
+ 
 
 
Foydalanish huquqi 
+ 
 
 
 
Tasarruf etish huquqi 
 
 
+ 
 
Topshirish huquqi 
+ 
 
 
+ 
Qoldiq qiymatni olish 
huquqi 
 
+ 
 
 
Xavfsizlik huquqi 
+ 
 
 
+ 
Meros bo’yicha ashyoning 
o’tishi huquqi 
+ 
 
 
 
Muddatsizlik 
+ 
 
 
 
Zararli foydalanishni 
taqiqlash huquqi 
 
 
 
+ 
O’ndirish ko’rinishidagi 
javobgarlik 
+ 
+ 
 
 
Qoldiq xususiyati 
 
+ 
 
 
 
Mamlakatimizda  davlat  korxonalarini  davlat  tasarrufidan  chiqarish  va 
xususiylashtirish, 
ayniqsa 
mulkchilik 
huquqlarini 
tafsirlash 
bo’yicha  
bosqichma-bosqich  amalga  oshirilgan  «o’zbek  modeli»ga  asos  solindi.  Yirik 
davlat  korxonalarini xususiylashtirish  Davlat dasturiga  muvofiq  OAJ  doirasida 
mulkchilik huquqlarini taqsimlashning turli  variantlari nazarda tutildi. Masalan,  
mehnat  jamoasining  a’zolari  aksiyalar  umumiy  summasida    ma’lum  (10)    foiz 
miqdorida, lekin har bir xodimga ko’pi bilan eng kam ish haqining belgilangan 
(20  yoki  25)  baravari  summasida  imtiyozli  (ovoz  bermaydigan)  aksiyalarni 
olish huquqiga ega bo’lishdi. Natijada, mulkchilik subyektlari va huquqlarining 
taqsimlanishi ruyberdi (5.1.-jadval).
 
Mulkchilik  huquqlarining  jadvaldagi  taqsimlanishi    birlamchi  taqsimot 
bosqichi    hisoblanadi.  Ushbu  bosqichda,  ya’ni  huquqlarning  har  biri  undan 
samarali  foydalanishdan  manfaatdor  bo’lgan  mulkdorning  qo’lida  bo’lgan 
vaziyatda  mulkning  optimal  tarkibiga  erishish  muhim  o’rin  tutadi.    U  yoki  bu 
imkoniyatli  mulkdorning  mulkchilik  huquqlaridan  samarali  foydalanishdan 
manfaatdorlik darajasi haqida mulohaza yuritishda  Kouz teoremasi asos bo’lib  
xizmat  qiladi.  
 
  
 
 

---

 
71